Frysk Landelijk Gebied

Ook in de toekomst willen we in een mooi, gezond en leefbaar Fryslân wonen, werken en voedsel produceren. Nu het klimaat verandert en we steeds meer gevolgen daarvan zien, zijn dit geen vanzelfsprekendheden meer. Dit vraagt om aanpassingen van onder meer ons landelijk gebied en om het maken van keuzes. Die keuzes moeten we met elkaar maken. 

Hoe we omgaan met stikstof, natuur, water & bodem, klimaat en een vitaal platteland omschrijven we in het gebiedsprogramma. Dat gebiedsprogramma hebben we in een eerste ontwerpversie op 1 juli 2023 aangeleverd bij het Rijk. Dit programma is geschreven in samenwerking met onder andere de landbouw, natuurorganisaties, kennisinstellingen en de andere Friese overheden. 

Vanuit het Rijk ontvingen we complimenten over de eerste versie van het gebiedsprogramma, zowel over de inhoud als over onze aanpak, waarbij nauw is samengewerkt met Wetterskip, gemeenten en een breed scala van maatschappelijke organisaties. 

Hier vindt u het ontwerp-gebiedsprogramma zoals dat in juni 2023 is aangeleverd bij het Rijk, met als bijlagen de eerste versie van de maatregelpakketten. 

Eind oktober 2023 hebben we van het Rijk de eerste reactie gekregen op het ontwerp gebiedsprogramma. We kregen complimenten over zowel de inhoud als de aanpak van deze eerste versie. Vervolgens is in februari 2024 een (geactualiseerde) Handreiking NPLG ontvangen voor het schrijven van de volgende versie van de provinciale gebiedsprogramma's, met daarin een aantal vereisten voor vorm en inhoud. Zo moet het gebiedsprogramma een strategie bevatten om de opgave voor groenblauwe-dooradering te realiseren en moeten we inzichtelijk maken welke instrumenten en maatregelen in het gebiedsprogramma bijdragen aan CO2-eq reductie en om hoeveel reductie het daarbij gaat. Een ander voorbeeld is dat het gebiedsprogramma per deelgebied (FPLG-regio) de gemaakte globale keuzes en voorgenomen maatregelen inzichtelijk moet maken.
 
In februari 2024 zijn we gestart met het schrijven van de volgende versie van het gebiedsprogramma. Doel is om hierin de Friese doelen voor natuur, water, klimaat en leefbaarheid te vertalen naar regionale doelen. Hiervoor is Friesland verdeeld in 7 regio's op basis van bodemtype. Per regio gaan we in gesprek over de mogelijkheden en kansen voor het bereiken van de FPLG-doelen in die regio. Namelijk iedere regio heeft specifieke gebiedskenmerken om op in te spelen. 

Hierbij staat opnieuw de samenwerking met de Friese maatschappelijke organisaties vanuit natuur, landbouw en leefbaarheid voorop. We nemen die tijd om per regio met elkaar zorgvuldige keuzes te maken. Voorwaarden daarbij zijn steeds een toekomstbestendige landbouw en sociaaleconomische leefbaarheid; Fryslân heeft deze doelen toegevoegd en in de handreiking NPLG is de sociaaleconomische impactscan als vereiste opgenomen. 

Heroriëntatie 

Echter, de nieuwe accenten in de begroting van het Hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet (op 16 mei 2024 gepubliceerd) en het wegvallen van een deel van het Transitiefonds voor het NPLG, brengt een heroriëntatie voor het Fries Programma Landelijk Gebied met zich mee. Het is op dit moment nog niet duidelijk of er wel een tweede versie van het gebiedsprogramma - volgens de vereisten van de handreiking NPLG - gevraagd wordt. We doen daarom een pas op de plaats met twee processtappen (de regiosessies en de plan-mer-procedure). We wachten eerst de verdere onderhandelingen en het regeerakkoord af. Dit betekent niet dat we ondertussen stil zitten. 

We werken door aan de realisatie van doelen 

Provincie, Wetterskip en Friese gemeenten werken samen met onze provinciale partners door aan de onderliggende opgaven voor natuur, landbouw, stikstof, water en klimaat. De Europese en landelijke doelen voor natuur, stikstof, landbouw, water, bodem en klimaat zijn namelijk onveranderd. Het blijft daarom van belang om door te gaan met het maken van plannen en aan de slag te gaan met de uitvoering van maatregelen. Ook dit zien we terug in het Hoofdlijnenakkoord: het nieuwe kabinet wil blijven inzetten op de klimaatopgave, waar het Veenweideprogramma en de Friese bomen- en bossenstrategie onderdeel van zijn. Ook werken we door aan de Kaderrichtlijn Water (KRW), Programma Natuur, het Friese deel van het NatuurNetwerk Nederland (NNN), de stikstofdoelen en doelbereik Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR), agrarisch natuur- en landschapsbeheer en weidevogels in het bijzonder. 

De drie Friese overheden zien de urgentie om in het landelijk gebied de doelen voor natuur, water, klimaat en toekomstbestendige landbouw in samenhang op te blijven pakken en daarmee keuzes positief op elkaar in te laten werken. We werken daarom integraal samen verder op inhoud.

Voortgangsrapportage biedt inzicht in het proces 

Daarnaast leveren we voor 30 september 2024 een Voortgangsrapportage FPLG op bij het Rijk, waarin we de de stappen omschrijven die tot nu toe gezet zijn voor een volgende versie van het gebiedsprogramma FPLG. Dit is een procesmatig stuk, zonder inhoudelijke keuzes. We omschrijven hierin welke stappen zijn gezet en aan welke onderdelen nog wordt gewerkt, om het Rijk hiermee inzicht te geven in de voortgang. 

Lees hier verder over dit onderwerp.

In juni 2023 zijn vier aanvragen voor Maatregelpakketten FPLG ingediend bij het Rijk. Het gaat om de pakketten 1. Natuur, 2. Water en Bodem, 3. Klimaat-Veenweide en 4. Landbouw/Sociaaleconomisch. In deze pakketten staan verschillende maatregelen die bijdragen aan de realisatie van de FPLG-doelen. De aanvragen zijn gebaseerd op bestaand beleid of zijn een voortzetting van eerder uitgevoerde regelingen. 

Op basis van de reactie vanuit het Rijk en WEcR (Wageningen Economic Research) zijn de Maatregelpakketten verbeterd en aangescherpt. Begin april 2024 zijn de aanvragen voor de vier pakketten opnieuw ingediend bij het Rijk. U kunt de vier definitieve versies van de Maatregelpakketten hieronder inzien (bijlagen/pdf's als download toevoegen, versie april ‘24): 

• Natuur
• Water en Bodem
• Klimaat-Veenweide
• Landbouw/Sociaaleconomisch

€ 180 miljoen beschikbaar voor maatregelen in Fryslân

Op 7 juni 2024 ontvingen we de eerste definitieve beoordeling van de aanvragen. Daarmee is voor Fryslân een prachtig bedrag van € 150 miljoen toegekend. Aanvullend werd op 9 juli bekend dat er nog eens een bedrag van € 30 miljoen is toegekend voor het werken met de KPI-systematiek. Dit betekent dat er voor onze provincie in het vierde kwartaal 2024 voor de volgende maatregelen geld beschikbaar komt: 

Zo is er sprake van een substantiële inzet op korte termijn voor de aanpak van het landelijk gebied. Hier zijn we erg blij mee! Om deze rijksmiddelen zo goed en effectief mogelijk te besteden, werken we nauw samen met onze provinciale partners en de gebieden. Het geld komt eind 2024 daadwerkelijk beschikbaar. We houden u op de hoogte via onze nieuwsbrief. 

Waar wordt het geld precies aan besteed?

In het pakket Natuur (€ 43 miljoen) gaat het om maatregelen voor de uitvoering van de Friese bomen- en bossenstrategie, maatregelen die de instandhouding en verbetering van weidevogelgebieden stimuleren en kennisontwikkeling. Het pakket voor Klimaat-Veenweide (€ 46,6 miljoen) is vooral gericht op ingrepen in het watersysteem die bodemdaling en de uitstoot van broeikasgassen helpen verminderen. Het pakket met maatregelen voor de Landbouw (€ 61,6 miljoen) speelt onder andere in op een verlenging van de Investeringsregeling Reductie Stikstofemissie, maar bevat ook geld voor stoppersregelingen. Het extra bedrag van € 30 miljoen (op 9 juli 2024 toegekend) is bestemd voor het implementeren en werken met de KPI-systematiek (Kritische Prestatie Indicatoren, onderdeel van Maatregelpakket Landbouw/Sociaaleconomisch) en voor het voorbereiden van gebiedsplannen (onderdeel van Maatregelpakket Water en Bodem).

Op veel plekken in Friesland wordt al met veel energie gewerkt aan de doelen voor natuur, water, klimaat en landbouw. Met het geld dat we vanuit het Rijk ontvangen voor de Maatregelpakketten, kunnen provincie, Wetterskip en Friese gemeenten de energie in de gebieden ook in concrete plannen omzetten.

Generiek of gebiedsspecifiek 

Belangrijk is het verschil tussen generieke (zeg maar algemeen geldende) en gebiedsspecifieke maatregelen. Een groot deel van het geld zal worden besteed aan generieke maatregelen, die voor heel Fryslân een positief effect hebben en bijdragen aan de FPLG-doelen. Denk hierbij aan het werken aan de groenblauwe-dooradering, de Vogel- en habitatrichtlijn en stikstofreductie. Een deel van het geld is ook gebiedsspecifiek, zoals de maatregelen voor veenweide en weidevogels, die uiteraard besteed zullen worden in respectievelijk de veenweidegebieden en weidevogel(kans)gebieden. In samenspraak met de provinciale partners en de gebiedscommissies gaan wij ervoor zorgen dat het geld voor de Maatregelpakketten zo optimaal en effectief mogelijk besteed wordt. Het is belangrijk dat er ruimte is voor een gebiedseigen aanpak en specifieke kansen per gebied.

In Fryslân wordt de gebiedsgerichte aanpak (GGA) gezien als een sleutel waarmee de doelstellingen uit het Fries Programma Landelijk Gebied in belangrijke mate kunnen worden gerealiseerd. De afgelopen tijd zijn er stappen gezet in het verder ontwikkelen van de GGA.  Op gebiedsniveau komen theorie en praktijk bij elkaar, maak je samen keuzes en kan creatief worden gezocht naar samenhang en win-win-situaties. De ervaring en energie die in Fryslân zijn opgebouwd willen we vasthouden en zoveel mogelijk blijven stimuleren vanuit de drie Friese overheden.  

Echter, de mate waarin we doorgaan met de gebiedsgerichte aanpak hangt af van de verdere uitwerking van het Hoofdlijnenakkoord en bijbehorende financiering. In het NPLG wordt de gebiedsgerichte aanpak gezien als de manier voor uitvoering, waarbij er zicht was op geld voor gebiedsprocessen in het Transitiefonds. In de plannen van het nieuwe kabinet lezen wij gelukkig dat de gebiedsgerichte aanpak van belang blijft. Bovendien sluit dit aan bij de uitgangspunten van de Omgevingswet. Toch is het afwachten hoe het NPLG doorgaat en of er ook financiering is voor de gebiedsgerichte aanpak, of dat er meer ingestoken gaat worden op generieke maatregelen of maatregelen op bedrijfsniveau.

Dat betekent niet dat we stil zitten. Onze provincie kent momenteel al meer dan vijftig gebiedsprocessen. Gebieden waar wordt samengewerkt tussen de overheden, inwoners en bedrijven en die in de meeste gevallen een deel van de opgave van het FPLG raken. Deze gebiedsprocessen hebben een opdracht in het kader van bijvoorbeeld de realisatie van het NNN of het Veenweideprogramma. Deze processen lopen door, evenals de afstemming met het FPLG. Hierbij houden we rekening met het verschil in inhoud, tempo en met de fase waarin de verschillende gebiedsprocessen en -initiatieven zich bevinden.

Ook zijn er vanwege de stikstofcrisis en de ontwikkeling van het NPLG en FPLG verschillende initiatieven van onderop ontstaan. Het gaat om initiatieven van groepen met diverse samenstellingen, vaak agrariërs. Zij willen een bijdrage leveren aan de realisatie van de doelen van het NPLG. Meestal gaat het om verkennende activiteiten. Om deze initiatieven te blijven ondersteunen, worden regelingen ingericht.

In Fryslân werken we aan de toekomstplannen voor het Fries Programma Landelijk Gebied. Hierin omschrijven we hoe we in Fryslân willen werken aan de opgaven rondom klimaat, natuur & stikstof, water & bodem, waarbij een toekomstbestendige landbouw en leefbaarheid voorwaarden zijn. 

De afgelopen tijd vonden er een aantal informerende sessies plaats over het FPLG. Wil je de webinars nog eens terugkijken? Dat kan via de links naar de opnames hieronder: 

• Webinar kamerbrieven en gebiedsprogramma – 19 december 2022
• Webinar - De toekomst van het landelijk gebied in Fryslân - 3 november 2022
• Webinar - gebiedsprogramma FPLG - 10 mei 2023
• Ontwerp FPLG en natuurdoelanalyses - 4 juli 2023
• FPLG webinar december 2023 – Webinar (geocast.live)