Alde Feanen
Natuergebiet de Alde Feanen leit midden yn provinsje Fryslân en falt binnen trije gemeenten: Smellingerlân, Ljouwert en Tytsjerksteradiel. It bestiet foar in grut part út leechfeanmoeras mei marren, feanplassen, petgatten, trilfeanen, reidlannen, healannen en moerasbosken. It natuergebiet hat seldsume floara en fauna. Dêrom is it oanmurken as Natura 2000-gebiet en ûnderdiel fan it Natuurnetwerk Nederland (NNN). It is ek ûnderdiel fan Nasjonaal Park De Alde Feanen.
De Alde Feanen is in natuergebiet dêr’t meardere funksjes yn gearkomme: wetter, lânbou, natuer en rekreaasje. It stribjen is dat dy funksjes inoar gjin oerlêst besoargje, mar krekt njonken en mei-inoar besteane. Binnen de gebietsûntwikkeling Alde Feanen fiere wy maatregels út dy't sawol de natuer as de belibbing fan de Alde Feanen fersterkje. Op dizze side fine jo de lêste ynformaasje en hokker wurk oft wy wannear útfiere.
Op 'e hichte bliuwe?
Wolle jo op 'e hichte bliuwe fan de ûntjouwingen yn it gebiet? Meld jo dan fia ûndersteande knop oan foar de digitale nijsbrief. Hawwe jo gjin mailadres en wolle jo graach op 'e hichte bliuwe? Nim dan kontakt op mei it Klantkontaktsintrum fia it telefoannûmer ûnderoan dizze side om in nijsbrief op papier oan te freegjen.
Lês de meast resinte nijsbrief fan augustus 2025 oer de lêste ûntwikkelingen.
De Wolwarren en Jan Durkspolder: dynamysk moeras en nije rekreaasjefoarsjenningen (3e module)
It gebiet súdlik fan de Jan Durkspolder krijt in heger wetterpeil. Dat dogge wy om de feangrûn yn it gebiet sa lang mooglik behâlde te kinnen. In heger wetterpeil soarget foar oare natuer. Yn stee fan krûde- en faunaryk greidlân sil dit gebiet him ûntwikkelje nei in ‘dynamysk moeras’. Wy begjinne yn septimber 2025 mei it ferheegjen fan de kaden yn it gebiet. Dêrfoar fiere wy grûn oan. Wy meitsje gebrûk fan frijkommende grûn út de mar by Aldegea.
De kanorûte troch it gebiet rint dwers troch de natuer en kin de fûgels yn it gebiet fersteure. Dêrom meitsje wy in moaie alternative rûte fia de beek De Geau en de Wide Ie. Wy meitsje ek in kuierpaad lâns de súdside fan de Jan Durkspolder. Dat nije paad komt by de nije fûgelsjochhutte del. Foar it ûntwerp en de bou hat It Fryske Gea gearwurke mei Firda opliedingen yn Drachten.
Rekken hâlde mei de bisten
By alle wurksumheden hâlde wy sa folle as mooglik rekken mei de bisten dy't der libje. Yn in ekologysk rapport stiet beskreaun wêr't wy foar elk soarte fan bisten om tinke moatte. Foar de planning fan it wurk smyt dat in útdaging op: wy sille net allinnich rekken hâlde moatte mei it briedseizoen yn de maitiid, mar ek mei soarten dy't in oerwinterplak sykje. Dêrneist wolle wy ek net wurkje as it tige wiet is yn it fjild, dan rjochtsje wy mear skea oan as nedich. Wy sykje hjir in goede middenwei yn mei It Fryske Gea. It wurk wurdt begelaat troch in ekolooch, om fersteuring fan bisten sa folle mooglik foar te kommen.
Reparaasje healannen Oksekop (3e module)
De Oksekop is in 'boezemland' yn de Wide Ie. Dat betsjut yn de ideale situaasje dat it boezemwetter frij yn en út streame kin. Op dit stuit is it net altyd mooglik om goed behear út te fieren, omdat bepaalde parten te wiet bliuwe. Hjirtroch groeit it gebiet ticht.
Dêrom sille wy Alde Mûntsegroppe útgrave. Wy ferbetterje de punten dêr't it wetter yn- en út it gebiet streamt. Ek helje wy beammen en strûken fuort om greidefûgels te beskermjen tsjin rôffûgels en oare natuerlike fijannen.
De grûn is yn eigendom fan partikulieren, in part dêrfan by It Fryske Gea. De eigeners sille tastimming jaan moatte foar it útfieren fan dit wurk. Hja binne fansels behelle by de planfoarming en de fierdere útwurking.
De hjoeddeistige houten beskoeiïng oan de noardkant fan de Oksekop, by de farwei fia de Nije Mûntsegroppe del, is ek oan ferfanging ta. Wy sille de hjoeddeistige steile daamwand ferfange troch in natuerfreonlike wâlkant en de farwei mei 4 meter ferbreedzje. Wy binne yn petear mei de eigeners fan dit gebiet om de nedige grûnstripe oan te keapjen. Troch de natuerfreonlike wâlskant sil der minder weachoerslach wêze.
Natuerûntwikkeling yn polder Siderius by Earnewâld(4e module)
Yn polder Siderius by Earnewâld realisearje wy 36 hektare nije natuer. It wurk set útein yn 2026. It giet om it gebiet flak foar de yngong nei Earnewâld, oan de linkerkant fan de Feantersdyk, tusken de Alle om 'e Slachte en de Koaidyk. In noch ûntbrekkende skeakel yn de ferbining fan natuer om Earnewâld hinne. Mei de ynrjochting fan dit gebiet ûntstiet in gehiel mei heger wetterpeil, goed foar it behâld fan it fean en de dêrby passende natuer.
Winterdeis kinne de legere dielen langere tiid ûnder wetter stean. Dêr kin oerstreamingsgerslân ûntstean. Op de hegere plakken, mear lizzend op de flanken fan de sânrêgen, kinne mei it ôfgraven fan in part fan de boppegrûn de goede omstannichheden kreëarre wurde foar de ûntwikkeling fan saneamd 'wiet skraallân'. De rest fan it terrein wurdt fochtich-drûch krûde - en faunaryk gerslân.
It begûn mei it Raamplan Werynrjochting Alde Feanen
De Werynrjochtingskommisje makke tusken 1997 en 2004 it Raamplan Herinrichting Alde Feanen yn opdracht fan de provinsje Fryslân. Deputearre Steaten stelde it yn 2004 fêst. Yn it Raamplan stiet wat de doelen foar it gebiet binne en wat de winske maatregels binne om de doelen te heljen. De opdracht fan Deputearre Steaten oan de gebietskommisje wie: Ontwikkel in folweardich laachfeanmoeras dat oanstjoerd wurdt troch in optimaal wetterbehearsysteem. Binnen dit systeem moat romte wêze foar rekreatyf meigebrûk. De gebietskommisje fiert it ramtplan út troch it yn stikken op te dielen. Dy ûnderdielen hjitte útfieringsmodules.
Earste útfieringsmodule: It Pettebosk
De earste útfieringsmodule (2008) bestie út de oanlis fan it natueredukaasjebosk It Pettebosk. Dit is in stikje natuer binnen De Alde Feanen mei in boartersbosk mei reidfjilden, boartersgreide en moerasbosk. Eins is it de Alde Feanen yn it lyts sadat bern boartsjendewei yn de kunde komme kinne mei de natuer. Yn de natuerboarterstún is in útdaagjende rûte útset foar bern mei ferskate toubrêgen, klimpalen en in survivalbaan.
Twadde útfieringsmodule: Petgatten, farwegen en kuierpaden
Yn de twadde útfieringsmodule (2010 -2014) binne der nije petgatten noardlik en noardeasten fan Earnewâld kaam. Yn totaal suveret no sa 'n 400 bunder oan moeras - en petgatten it wetter út de Fryske boezem wei. Fierder wiene de maatregels rjochte op it ferminderjen fan ferdrûging, nije mooglikheden foar natuerûntwikkeling, wetterpeilen op maat en wetterberging en wetterkwaliteit. Dêrneist binne de farwegen foar lytse rekreaasjefeart útwreide en binne besteande kuierpaden opknapt.
Tredde útfieringsmodule: tsjingean ferdrûging
Ek yn de tredde útfieringsmodule (2014 -2023) is it tsjingean fan ferdrûging fan it bysûndere leechfean yn de Alde Feanen in wichtich doel. Behâld en fierdere ûntwikkeling fan de besteande natuergebieten stiet sintraal. En dêrneist foarsjenningen dy 't it mooglik meitsje om fan it gebiet te genietsjen. De tredde útfieringsmodule omfettet hast 600 bunder en is no yn útfiering. Op de kaart hjirûnder wurde de maatregels yn it koart beskreaun. Foar mear ynformaasje kinne jo it rapport ynsjen.
Klik hjir foar in grutte ôfbylding
Tredde útfieringsmodule: wurk yn 'e simmerpolders klear
Regio Deal Súdeast Fryslân
In Regio Deal is in gearwurking tusken Ryk en regio om de krêft fan de regio te fersterkjen. De ôfspraken binne ek fêstlein yn in oerienkomst, “de dealtekst Regio Deal Zuidoost Friesland”, tusken ministearjes, gemeente, Wetterskip en de provinsje Fryslân.
Yn dizze Regio Deal wurdt ynset op it fersterkjen fan de pylders “fitale kearnen” en “fearkrêftich lânskip”. Yn it gebiet wurde al ferskate wurksumheden útfierd om de natuer te fersterkjen en te belibjen fia de útfieringsmodules. Mei de ko-finansiering fan dizze Regiodeal ynvestearje wy yn mear mooglikheden foar rekreative belibbing yn de foarm fan lân - en wetterrekreaasje en ferkearsfeiligens foar besikers.
Njonken wetterhúshâldkundige maatregels, wurdt ek in kuierrûte ferbettere en de kanorûte ferlein. Fierder komt der in fûgelsjochhutte oan de súdkant, sadat fûgels besjoen en fotografearre wurde kinne mei de sinne yn de rêch. Foar de fûgelsjochhutte komt in fûgeleilân, sadat de belibbing fan de natuer noch tichterby komt. De brêge by Westersanning is yntusken ferfongen. De dyk dêrhinne is koartlyn asfaltearre en foarby de brêge wurdt de dyk ek opknapt. Der is in Otterdûker makke ûnder de dyk Headammen. Dizze dyk wurdt opnij ynrjochte sadat it feiliger is foar kuierders, fytsers en 'oerheljende' kanoërs. Ta beslút wurdt it parkearterrein by de brêge oer de Headamsleat better ynrjochte.
LIFE+ projekt ‘Booming Business’
Mei finansiering út it LIFE+ projekt ‘ Booming Business’ binne sûnt 2013 maatregels útfierd, benammen rjochte op de ferheging fan de wetterkwaliteit en natuerwearden yn de Alde Feanen. Mei-inoar hat likernôch 220 hektare in kwaliteitsympuls krigen, ferdield oer in tal ferskillende ynrjochtingsmaatregels.
De resultaten binne anno 2023 goed sichtber. It meast yn it each springe it tebekkringen fan de bebosking fan feanmosreidlannen, it ûntwikkeljen fan ûnderwetterfegetaasje yn ferskillende petgatten en it stimulearjen fan reidgroei yn eardere lânboupolders.
Gebietskommisje Alde Feanen
De gebietskommisje Alde Feanen advisearret yn opdracht fan de provinsje Fryslân oer de ynrjochting fan it gebiet en de útfiering. Yn de kommisje sitte fertsjintwurdigers fan natuerbeskerming, wetterskip, rekreaasje en lânbou, mei ôffurdigen fan de provinsje Fryslân en de gemeenten Smellingerlân en Tytsjerksteradiel. Dêrby is ôfstimming mei de ynwenners en ûndernimmers yn it gebiet fan grut belang.
De leden fan de gebietskommisje binne:
- Frou. A. Rispens, (ûnôfhinklik) foarsitter;
- Frou. M. van der Steeg, sekretaris (út namme fan de provinsje Fryslân);
- De hear A. Veldboom (út namme fan rekreaasje);
- De hear S. Alkema (fan It Fryske Gea út namme fan Friese Milieu Federatie);
- De hear J. Tjeerdsma (út namme fan LTO Noord);
- De hear J. van der Velde (adviseur Wetterskip Fryslân);
- De hear M. Bosloper (adviseur gemeente Tytsjerksteradiel);
- De hear W. Jans (adviseur gemeente Smallingerlân).
Gearwurkingspartners
Yn it gebietsprojekt de Alde Feanen wurket provinsje Fryslân gear mei Wetterskip Fryslân, de gemeenten Tytsjerksteradiel, Smellingerlân en Ljouwert, It Fryske Gea, Fryske Miljeu Federaasje en LTO Noard.
Kommunikaasje
De gebietskommisje fynt it wichtich om de streek te belûken by it foarmjen fan de plannen. Sa hawwe kommisjeleden kontakt mei harren efterban, wurde der nijsbrieven ferstjoerd en ynringearkomsten organisearre foar belangstellenden. Direkt belutsen grûneigeners en pachters wurde útnûge foar in yndividueel petear.
Funksjeferoaring: fan lânbou nei natuer
In wichtich ûnderdiel fan de gebietsûntwikkeling is de omfoarming fan lânbougrûn nei natuer binnen de dêrfoar beheinde gebieten yn it NNN. Dat kin op ferskate wizen, bygelyks troch oankeap of ruiling fan grûn. Mar eigeners kinne ek sels kieze foar omskeakeling nei natuer, de saneamde funksjeferoaring. Dit bart altyd frijwillich. In eigener bepaalt sels oft er hjiroan meiwurkje wol of net.
Kontakt
Hawwe jo fragen of opmerkingen oer de gebietsûntwikkeling yn De Alde Feanen? Dan kinne jo it Klantkontaktsintrum fan de provinsje Fryslân telefoanysk berikke op telefoannûmer 058 - 292 59 25, of in mail stjoere nei provincie@fryslan.frl , fan moandei oant en mei freed yn kantoaroeren.
Dokuminten
Hawwe jo problemen mei de lêsberens? Dan kinne jo in formulier ynfolje of belje mei it Klantkontaktsintrum. Sy helpe jo graach fierder.