Alde Feanen
Natuurgebied de Alde Feanen ligt midden in provincie Fryslân en valt binnen drie gemeenten: Smallingerland, Leeuwarden en Tytsjerksteradiel. Het bestaat voor een groot deel uit laagveenmoeras met meren, veenplassen, petgaten, trilvenen, rietlanden, hooilanden en moerasbossen. Het natuurgebied heeft zeldzame flora en fauna. Daarom is het aangemerkt als Natura 2000-gebied en onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Het is ook onderdeel van Nationaal Park De Alde Feanen.
De Alde Feanen is een natuurgebied waarin meerdere functies samenkomen: water, landbouw, natuur en recreatie. Het streven is dat deze functies elkaar geen overlast bezorgen, maar juist naast en met elkaar bestaan. Binnen de gebiedsontwikkeling Alde Feanen voeren wij maatregelen uit die zowel de natuur als de beleving van de Alde Feanen versterken. Op deze pagina vindt u de laatste informatie en welk werk wij wanneer uitvoeren.
Op de hoogte blijven?
Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in het gebied? Meld u dan via onderstaande knop aan voor de digitale nieuwsbrief. Heeft u geen mailadres en wilt u graag op de hoogte blijven? Neem dan contact op met het Klantcontactcentrum via het telefoonnummer onder aan deze pagina om een nieuwsbrief op papier aan te vragen.
Lees de meest recente nieuwsbrief van augustus 2025 over de laatste ontwikkelingen.
De Wolwarren en Jan Durkspolder: dynamisch moeras en nieuwe recreatievoorzieningen (3e module)
Het gebied ten zuiden van de Jan Durkspolder krijgt een hoger waterpeil. Dit doen wij om de veengrond in dit gebied zo lang mogelijk te kunnen behouden. Een hoger waterpeil zorgt voor andere natuur. In plaats van kruiden- en faunarijk grasland zal dit gebied zich ontwikkelen naar een ‘dynamisch moeras’. We starten in september 2025 met het verhogen van de kades in het gebied. Hiervoor voeren we grond aan. We maken gebruik van vrijkomende grond uit het meer bij Oudega.
De kanoroute door het gebied loopt dwars door de natuur en kan de vogels in het gebied verstoren. Daarom maken we een mooie alternatieve route via de beek De Geau en de Wide Ie. Ook maken we een wandelpad langs de zuidzijde van de Jan Durkspolder. Dit nieuwe pad komt langs de nieuwe vogelkijkhut. Voor het ontwerp en de bouw heeft It Fryske Gea samengewerkt met Firda opleidingen in Drachten.
Rekening houden met de dieren
Bij alle werkzaamheden houden we zo veel als mogelijk rekening met de dieren die er leven. In een ecologisch rapport staat beschreven waar we per diersoort op moeten letten. Voor de planning van het werk levert dit ons een uitdaging op: we zullen niet alleen rekening moeten houden met het broedseizoen in het voorjaar, maar ook met soorten die een overwinteringsplaats zoeken. Daarnaast willen we ook niet werken als het erg nat is in het veld, dan richten we meer schade aan dan nodig. We zoeken hier een goede middenweg in samen met It Fryske Gea. Het werk wordt begeleid door een ecoloog, om verstoring van dieren zo veel mogelijk te voorkomen.
Herstel hooilanden Oksekop (3e module)
De Oksekop is een ‘boezemland’ in de Wijde Ee. Dat betekent in de ideale situatie dat het boezemwater vrij in en uit kan stromen. Op dit moment is het niet altijd mogelijk om goed beheer te plegen, omdat bepaalde delen te nat blijven. Hierdoor groeit het gebied dicht.
Daarom gaan we Alde Mûntsegroppe uitgraven. We verbeteren de punten waarop water in- en uit het gebied stroomt. Ook verwijderen we bomen en struiken om weidevogels te beschermen tegen roofvogels en andere predatoren.
De grond is in eigendom van particulieren, waarvan een deel bij It Fryske Gea. De eigenaren zullen toestemming moeten geven voor het uitvoeren van deze werkzaamheden. Zij zijn vanzelfsprekend betrokken bij de planvorming en de verdere uitwerking.
De huidige houten beschoeiing aan de noordzijde van de Oksekop, langs de vaarweg via de Nije Mûntsegroppe, is ook aan vervanging toe. We gaan de huidige steile damwand vervangen door een natuurvriendelijke oever en de vaarweg met 4 meter verbreden. Wij zijn in gesprek met de eigenaren van dit gebied om de benodigde grondstrook aan te kopen. Door de natuurvriendelijke oever zal er minder golfoverslag zijn.
Natuurontwikkeling in polder Siderius bij Earnewâld (4e module)
In polder Siderius bij Earnewâld realiseren we 36 hectare nieuwe natuur. Het werk start in 2026. Het gaat om het gebied vlak voor de ingang naar Earnewâld, aan de linkerzijde van de Feantersdyk, tussen de Alle om ‘e Slachte en de Koaidyk. Een nog ontbrekende schakel in de verbinding van natuur rond Earnewâld. Met de inrichting van dit gebied ontstaat een geheel met hogere waterpeilen, goed voor het behoud van het veen en de daarbij passende natuur.
's Winters kunnen de lagere delen langere tijd onder water staan. Daar kan overstromingsgrasland ontstaan. Op de hogere plekken, meer gelegen op de flanken van de zandruggen, kunnen met het afgraven van een deel van de bovengrond de juiste omstandigheden worden gecreëerd voor de ontwikkeling van zogenaamd ‘nat schraalland’. De rest van het terrein wordt vochtig-droog kruiden- en faunarijk grasland.
Het begon met het Raamplan Herinrichting Alde Feanen in 2004
De Herinrichtingscommissie maakte tussen 1997 en 2004 het Raamplan Herinrichting Alde Feanen in opdracht van de provincie Fryslân. Gedeputeerde Staten stelde het in 2004 vast. In het Raamplan staat wat de doelen voor het gebied zijn en wat de gewenste maatregelen zijn om de doelen te behalen. De opdracht van Gedeputeerde Staten aan de gebiedscommissie was: Ontwikkel een volwaardig laagveenmoeras dat aangestuurd wordt door een optimaal waterbeheersysteem. Binnen dit systeem moet ruimte zijn voor recreatief medegebruik. De gebiedscommissie voert het raamplan uit door het in stukken op te delen. Deze onderdelen heten uitvoeringsmodules.
Eerste uitvoeringsmodule: It Pettebosk
De eerste uitvoeringsmodule (2008) bestond uit de aanleg van het natuureducatiebos It Pettebosk. Dit is een stukje natuur binnen De Alde Feanen met een speelbos met rietvelden, speelweide en moerasbos. Eigenlijk is het de Alde Feanen in het klein zodat kinderen spelenderwijs kennis kunnen maken met de natuur. In de natuurspeeltuin is een uitdagende route uitgezet voor kinderen met verschillende touwbruggen, klimpalen en een survivalbaan.
Tweede uitvoeringsmodule: Petgaten, vaarwegen en wandelpaden
In de tweede uitvoeringsmodule (2010-2014) zijn er nieuwe petgaten ten noorden en noordoosten van Earnewâld gekomen. In totaal zuivert nu zo’n 400 hectare aan moeras- en petgaten het water vanuit de Friese boezem. Verder waren de maatregelen gericht op het verminderen van verdroging, nieuwe mogelijkheden voor natuurontwikkeling, waterpeilen op maat en waterberging en waterkwaliteit. Daarnaast zijn de vaarwegen voor kleine recreatievaart uitgebreid en zijn bestaande wandelpaden opgeknapt.
Derde uitvoeringsmodule: tegengaan verdroging
Ook in de derde uitvoeringsmodule (2014-2023) is het tegengaan van verdroging van het bijzondere laagveen in de Alde Feanen een belangrijk doel. Behoud en verdere ontwikkeling van de bestaande natuurgebieden staat centraal. En daarnaast voorzieningen die het mogelijk maken om van het gebied te genieten. De derde uitvoeringsmodule omvat bijna 600 hectare en is nu in uitvoering. Op de kaart hieronder worden de maatregelen in het kort beschreven. Voor meer informatie kunt u het rapport inzien.
Klik hier voor een grote afbeelding
Derde uitvoeringsmodule: werk in de zomerpolders gereed
Regio Deal Zuidoost Friesland
Een Regio Deal is een samenwerking tussen Rijk en regio om de kracht van de regio te versterken. De afspraken zijn ook vastgelegd in een overeenkomst, “de dealtekst Regio Deal Zuidoost Friesland”, tussen ministeries, gemeente, Wetterskip en de provincie Fryslân.
In deze Regio Deal wordt ingezet op het versterken van de pijlers “vitale kernen” en “veerkrachtig landschap”. In het gebied worden al verschillende werkzaamheden uitgevoerd om de natuur te versterken en te beleven via de uitvoeringsmodules. Met de co-financiering van deze Regiodeal investeren we in meer mogelijkheden voor recreatieve beleving in de vorm van land- en waterrecreatie en verkeersveiligheid voor bezoekers.
Naast waterhuishoudkundige maatregelen, wordt ook een wandelroute verbeterd en de kanoroute verlegd. Verder komt er een vogelkijkhut aan de zuidzijde, zodat vogels bekeken en gefotografeerd kunnen worden met de zon in de rug. Voor de vogelkijkhut komt een vogeleiland, zodat de beleving van de natuur nog dichterbij komt. De brug bij Westersanning is inmiddels vervangen. De weg daar naar toe is recent geasfalteerd en voorbij de brug wordt de weg ook opgeknapt. Er is een Otterduiker gemaakt onder de weg Headammen. Deze weg wordt opnieuw ingericht zodat het veiliger is voor wandelaars, fietsers en 'overhalende' kanoërs. Tot slot wordt het parkeerterrein bij de brug over de Headamsleat beter ingericht.
LIFE+ project ‘Booming Business’
Met financiering uit het LIFE+ project ‘Booming Business’ zijn sinds 2013 maatregelen uitgevoerd, met name gericht op de verhoging van de waterkwaliteit en natuurwaarden in de Alde Feanen. In totaal heeft ca. 220 hectare een kwaliteitsimpuls gekregen, verdeeld over een aantal verschillende inrichtingsmaatregelen.
De resultaten zijn anno 2023 goed zichtbaar. Het meest in het oog springen het terugdringen van de bebossing van veenmosrietlanden, het ontwikkelen van onderwatervegetatie in verschillende petgaten en het stimuleren van rietgroei in voormalige landbouwpolders.
Gebiedscommissie Alde Feanen
De gebiedscommissie Alde Feanen adviseert in opdracht van de provincie Fryslân over de inrichting van het gebied en de uitvoering. In de commissie zitten vertegenwoordigers van natuurbescherming, waterschap, recreatie en landbouw, samen met afgevaardigden van de provincie Fryslân en de gemeenten Smallingerland en Tytsjerksteradiel. Hierbij is afstemming met de inwoners en ondernemers in het gebied van groot belang.
De leden van de gebiedscommissie zijn:
- Mevr. A. Rispens, (onafhankelijk) voorzitter;
- Mevr. M. van der Steeg, secretaris (namens de provincie Fryslân);
- Dhr. A. Veldboom (namens recreatie);
- Dhr. S. Alkema (van It Fryske Gea namens Friese Milieu Federatie);
- Dhr. J. Tjeerdsma (namens LTO Noord);
- Dhr. J. van der Velde (adviseur Wetterskip Fryslân);
- Dhr. M. Bosloper (adviseur gemeente Tytsjerksteradiel);
- Dhr. W. Jans (adviseur gemeente Smallingerland).
Samenwerkingspartners
In het gebiedsproject de Alde Feanen werkt provincie Fryslân samen met Wetterskip Fryslân, de gemeenten Tytsjerksteradiel, Smallingerland en Leeuwarden, It Fryske Gea, Friese Milieu Federatie en LTO Noord.
Communicatie
De gebiedscommissie vindt het belangrijk de streek te betrekken bij het vormen van de plannen. Zo hebben commissieleden contact met hun achterban, worden er nieuwsbrieven verzonden en inloopbijeenkomsten georganiseerd voor belangstellenden. Direct betrokken grondeigenaren en pachters worden uitgenodigd voor een individueel gesprek.
Functieverandering: van landbouw naar natuur
Een belangrijk onderdeel van de gebiedsontwikkeling is de omvorming van landbouwgrond naar natuur binnen de daarvoor begrensde gebieden in het NNN. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door aankoop of ruiling van grond. Maar eigenaren kunnen ook zelf kiezen voor omschakeling naar natuur, de zogenaamde functieverandering. Dit gebeurt altijd vrijwillig. Een eigenaar bepaalt zelf of hij hieraan mee wil werken of niet.
Klik hier om de afbeelding te vergroten.
Contact
Heeft u vragen of opmerkingen over de gebiedsontwikkeling in De Alde Feanen? Dan kunt u het Klantcontactcentrum van de provincie Fryslân telefonisch bereiken op telefoonnummer 058 - 292 59 25, of een mail sturen naar provincie@fryslan.frl, van maandag tot en met vrijdag tijdens kantooruren.
Documenten
Heeft u problemen met de leesbaarheid? Dan kunt u een formulier invullen of bellen met het Klantcontactcentrum. Zij helpen u graag verder.