Bossen zijn belangrijk voor het voortbestaan van planten- en diersoorten, recreatie en houtproductie. Er leven veel soorten planten en dieren in het bos. Daarbij helpen bossen om de hoeveelheid kooldioxide in de lucht te verminderen.

De Omgevingswet beschermt bos in Nederland, net als het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)(externe link). De meeste regels staan in afdeling 11.3 van het Besluit activiteiten leefomgeving en in de Omgevingsverordening Fryslân. Het betreft regels over Houtopstanden. In die regels staat dat mensen die bos willen kappen, dit moeten melden bij de provincie Fryslân. Die kan vervolgens een kapverbod opleggen. Mag er wel worden gekapt, dan moeten er ook nieuwe bomen worden aangeplant. Bossen maken vaak deel uit van het Natuurnetwerk Nederland (NNN).

De regels uit het Besluit activiteiten leefomgeving gelden voor bos, maar ook voor andere 'houtopstanden' zoals bijvoorbeeld houtwallen en elzensingels. U heeft met deze regels te maken als:

  • de houtopstand buiten de 'bebouwingscontour houtkap' ligt
  • de vegetatie groter is dan 10 are (1.000 vierkante meter) of het gaat om bomen in een rijbeplanting van 20 bomen of meer;
  • Ook als u een deel van een houtopstand van 10 are, of een rijbeplanting van minimaal 20 bomen, wilt vellen of teniet gaat, heeft u te maken met de regels over houtopstanden.

Informatie over de kapmelding

De kapmelding van een voorgenomen kap kan door iedereen die van plan is een boom te kappen of weg te laten halen worden ingediend. Een kapmeldig moet tenminste 6 weken en maximaal één jaar voorafgaand aan de velling worden ingediend.

Kapmelding

Het Besluit activiteiten leefomgeving kent geen vergunningplicht voor houtopstanden, wel een meldplicht en een herplantplicht. Bent u verplicht een kapmelding te doen, doe dit dan minimaal 6 weken en maximaal 1 jaar voordat u de bomen wilt (laten) kappen. De eigenaar van het perceel doet de melding of degene die de kap-, rooi- of bouwwerkzaamheden uitvoert.

Geen bericht: toestemming

Krijgt u binnen 6 weken na het indienen van de melding geen bericht? Dan mag u de bomen kappen. Doe dit binnen een jaar nadat u de kapmelding hebt verstuurd. Wacht u langer, dan moet u opnieuw een kapmelding doen. De ontvangstbevestiging is voor u het bewijs dat wij de melding hebben ontvangen. Binnen 3 jaar na de kap moet u bomen herplanten.

Geen toestemming

Als wij het kappen niet toestaan, dan melden we dat binnen 6 weken aan de melder en de grondeigenaar. We noemen altijd de reden voor het kapverbod. Bent u het niet eens met ons besluit, dan kunt u binnen 6 weken bezwaar indienen. Maximaal 6 weken na de bezwaartermijn ontvangt u een besluit op uw bezwaar.

Geen melding nodig

De meldplicht geldt niet voor:

  • Houtopstanden in de 'bebouwingscontour houtkap'. De bebouwingscontour is opgenomen in het omgevingsplan van de gemeente waar u gaat kappen (informeer bij twijfel bij uw gemeente);
  • Houtopstanden op erven en in tuinen. Hierbij geldt niet de kadastrale bestemming erf, maar wordt gekeken of het perceel als zodanig in gebruik is;
  • Vruchtbomen en windschermen om boomgaarden;
  • Fijnsparren van maximaal 20 jaar oud, bedoeld als kerstbomen;
  • Kweekgoed;
  • Wegbeplantingen, beplantingen langs vaarwegen en eenrijige beplantingen op of langs landbouwgronden die enkel bestaan uit populieren of wilgen;
  • Onderhoud om de groei van het overblijvende groen te bevorderen (dunning). Bij twijfel raden wij aan om wel een kapmelding in te dienen;
  • Periodiek kappen van hak- of griendhout;
  • Houtopstanden van populieren, wilgen, essen of elzen, die bedoeld zijn voor de productie van houtige biomassa;
    • Deze houtopstanden moeten:
      • Ten minste eens per 10 jaar worden geoogst,
      • Bestaan uit minimaal 10.000 stroven per hectare. De houtopstand moet aaneengesloten zijn. Ze worden niet doorsneden door onbeplante stroken van meer dan 2 meter;
      • Ze zijn aangelegd na 1 januari 2013.
  • houtopstanden die een kleinere oppervlakte grond beslaan dan 10 are, of bestaan uit een rijbeplanting die 20 of minder bomen omvat, gerekend over het totaal aantal rijen.

Misschien heeft u in bovenstaande gevallen wel te maken met andere wetten of (gemeentelijke) verordeningen. Controleer dit bij uw gemeente.

Kapvergunning

Soms is er ook een (omgevings)vergunning nodig, naast de kapmelding op grond van het Besluit activiteiten leefomgeving De gemeente geeft (omgevings)vergunningen af voor het kappen. Voordat u gaat kappen is het raadzaam om bij de gemeente na te vragen of een vergunning is vereist. Als dat zo is, moet u die apart aanvragen. In de bomenverordening of het omgevingsplan van uw gemeente ligt vast of een (omgevings)vergunning nodig is.

Herplantplicht

Voor de gekapte bomen moeten weer bomen in de plaats komen. U bent verplicht om bomen terug te planten. Dit heet herplantplicht. Dit doet u binnen 3 jaar na de kap van de bomen. Voor het herplanten gelden een aantal regels:

  • Er moeten binnen 3 jaar na het kappen nieuwe bomen zijn. Dit kan door ze aan te planten of door natuurlijke verjonging.
  • De herplant vindt plaats op dezelfde grond als waar de bomen gekapt zijn en op dezelfde oppervlakte.
  • Het herplanten moet bosbouwkundig verantwoord gebeuren.

Maatwerkvoorschriften

Er zijn situaties waarvoor u een maatwerkvoorschrift kan aanvragen.

Maatwerkvoorschrift wachtverplichting

In sommige gevallen kunt u niet wachten met kappen tot de 6 weken wachttijd om zijn. Dit kan bijvoorbeeld als door ziekte of stormschade het gevaarlijk is om te wachten met kappen. In dat geval kunt u, gelijk met het indienen van de kapmelding, een maatwerkvoorschrift aanvragen voor het afwijken van de wachttijd.

Maatwerkvoorschrift herplantplichttermijn

In sommige situaties is het niet mogelijk om binnen 3 jaar te herplanten. U kunt dan uitstel van de herplantplicht aanvragen als daarvoor een gegronde reden is. Dit maatwerkvoorschrift moet worden aangevraagd binnen 2 jaar na de velling. Het maatwerkvoorschrift kan worden aangevraagd als er:

  • sprake is van houtopstanden van naaldbomen, die worden omgevormd naar houtopstanden met loofbomen wanneer drie jaar na velling geen volledige bosbouwkundige verantwoorde houtopstand is ontstaan;
  • grote, onverwachte wildschade is opgetreden, waarbij sprake is van voldoende herbeplanting of natuurlijke verjonging;
  • sprake is van de uitvoering van grootschalige projecten, waarbij in redelijkheid niet kan worden verwacht dat binnen de termijn van 3 jaar na het vellen van de houtopstand de herplant op dezelfde grond plaatsvindt.

Maatwerkvoorschrift ten behoeve van herplantplicht op een andere locatie

Soms geeft herbeplanten op het perceel waar de gevelde boom stond problemen. In die situaties kunt u toestemming vragen om de herbeplanting ergens anders te doen. Compensatie wordt alleen toegekend als blijkt dat de gevelde boom niet onder de uitzonderingen van artikel 5.39, vijfde lid van de Omgevingsverordening Fryslân 2022 valt. Dit zijn:

  • bomen die in het provinciaal of gemeentelijk beleid zijn vastgelegd als elementen met belangrijke ecologische, landschappelijke en/of cultuurhistorische waarden;
  • Als hierdoor de oppervlakte van een boskern afneemt;
  • Daardoor de instandhoudingsdoelstellingen van Natura 2000-gebieden waarop de boom zich bevond, kunnen verslechteren of er een duidelijk verstorend effect kan optreden.

Als er in het omgevingsplan van de gemeente regels staan, die herplanten op een andere locatie niet mogelijk maken, wordt het maatwerkvoorschrift niet verleend. De gemeente kan u hierover meer informatie geven. Bij het verzoek tot compensatie voegt u een kadastrale- en een topografische kaart waarop u duidelijk aangeeft waar u wilt compenseren. Als de grond waarop wordt gecompenseerd niet u eigendom is, moet u ook een bewijs meesturen. Dit bewijs geeft aan dat de eigenaar van het in te richten perceel akkoord is met het overnemen van de herplantplicht. U moet het verzoek - met gegronde redenen - indienen vóórdat met de desbetreffende werkzaamheden is begonnen.

Regels van gemeente

Het is zeer waarschijnlijk dat in de gemeente waar u van plan bent de velling uit te voeren, regelgeving bestaat die een velling van houtopstanden, zonder vergunning van het college van burgemeester en wethouders verbiedt. Daarom wordt geadviseerd vóór het doen van een kapmelding bij de provincie eerst bij de gemeente te informeren omtrent regelgeving voor het kappen/behouden van houtopstanden.

Regels vogels en planten

Naast de regels van de gemeentekunnen ook nog andere regels van de Omgevingswet van toepassing zijn. Bijvoorbeeld regels die vogels of planten beschermen. Uw activiteit mag geen schadelijke effecten hebben op de aanwezige beschermde soorten. Wilt u bomen kappen en u ziet dat er vogels aan het broeden zijn in of rond de bomen? Dan mag u niet kappen. Als u wacht tot na het broedseizoen dan is de kans op schadelijke effecten kleiner.

Begrippenlijst

  • Houtopstand of Rijbeplanting
    Een houtopstand is een zelfstandige eenheid van bomen, boomvormers, struiken, hakhout, of griend met een oppervlakte van 10 are of meer, of een rijbeplanting van 20 bomen of meer. Hierbij onderbreekt een weg of een sloot de zelfstandige eenheid of rijbeplanting niet.

  • Oppervlakte van een houtopstand
    De oppervlakte moet gemeld worden in aren. 1 are is 10x10 meter. Bij houtsingels (bijvoorbeeld een elzensingel) wordt uitgegaan van de lengte x 5m (breedte). Voor houtwallen geldt lengte x de breedte van de bijbehorende kronendak. Bij éénrijige beplantingen of wegbeplantingen vermeldt u het aantal te vellen bomen, de afstand tussen de bomen in meters en het totaal aantal bomen van de gehele rij.

  • Kadastrale en topografische kaart
    Een topografische kaart is een verplichte bijlage bij de kapmelding. Het ontbreken van deze bijlage heeft tot gevolg dat de melding niet in behandeling wordt genomen.

  • Velling
    Het kappen of het ernstig beschadigen van bomen, waardoor de bomen dood gaan. Het rooien van bomen valt ook onder velling.

  • Dunning
    Er is sprake van een dunning als er hier en daar een boom wordt verwijderd om te zorgen dat de overblijvende houtopstand beter kan groeien.

  • Hakhout en Griend
    Hakhout en Griend zijn vormen van bos, waarbij de bomen regelmatig vlak boven de grond worden afgezaagd en daarna weer uitlopen en tot volwaardige bomen met meerdere stammen uitgroeien. Dit noem je afzetten. De eerste keer,  dat hakhout of griend worden afgezet, moet wel worden gemeld.

  • Bebouwingscontour houtkap
    De grens van de bebouwingscontour houtkap stelt de gemeente vast in het omgevingsplan. Deze kan afwijken van de bebouwde kom volgens de Wegenverkeerswet, zoals iedereen kan zien aan de blauwe plaatsnaamborden. De regels voor houtopstanden uit het Besluit activiteiten leefomgeving zijn alleen van toepassing buiten de bebouwingscontour houtkap. Daarbinnen is de gemeente verantwoordelijk. Bij twijfel kunt u dit navragen bij de gemeente.

  • Kapverbod
    De provincie Fryslân kan een kapverbod afgeven om te zorgen dat bijzondere bossen bewaard blijven. Een kapverbod kan steeds voor maximaal 5 jaar worden afgegeven. Bij een kapverbod worden de redenen duidelijk aangegeven. De eigenaar of gebruiker van de grond krijgt hiervan schriftelijk bericht.