De Dulf-Mersken
Rondom de beek Alddjip, ook wel bekend als Koningsdiep of Boarne, ligt het gebiedsontwikkelingsproject de Dulf-Mersken. In dit gebied, tussen Beetsterzwaag, Nij Beets, Terwispel en Tijnje, werken we aan water en natuur binnen het Natuurnetwerk Nederland. Dat is een netwerk van bestaande en toekomstige natuurgebieden in Nederland. Een deel van dit gebied is ook onderdeel van een Europees netwerk van topnatuur: Natura 2000. Dat gebied heet Van Oordt’s Merksen. Om de bijzondere soorten, planten en dieren, te beschermen en te versterken worden daar maatregelen van het Natura 2000-beheerplan uitgevoerd.
Verslag van de inloopbijeenkomst polder De Dulf-Janssenstichting
Op dinsdag 16 juli 2024 vond de inloopbijeenkomst over het inrichtingsplan van de polder De Dulf-Janssenstichting plaats, in dorpshuis ’t Trefpunt in Nij Beets. Tegelijkertijd op deze avond presenteerde exploitant Van der Wiel het uitbreidingsplan van de zandwinplas bij Nij Beets. Vanaf de namiddag tot ’s avonds kwamen ongeveer 90 bezoekers langs. Verschillende bezoekers hebben aangegeven het plezierig te vinden dat ze over twee projecten tegelijkertijd werden geïnformeerd.
Via schetsen, maatregelenkaarten en een flyer werden bezoekers op de hoogte gebracht van het inrichtingsplan voor de polder De Dulf-Janssenstichting. Ter plekke gaven medewerkers van Wetterskip Fryslân, Staatsbosbeheer, gemeente Opsterland en provincie Fryslân een toelichting op de maatregelen. Daarnaast waren de bestuurders Monique Plantinga (dagelijks bestuurder van Wetterskip Fryslân), Matthijs de Vries (gedeputeerde van Provincie Fryslân) en Durk Durksz (wethouder van gemeente Opsterland) op verschillende momenten aanwezig om vragen te beantwoorden.
Planproces
Sommige bewoners gaven aan dat hun belang niet voldoende is behartigd in de planvorming. Het planproces is uitgelegd; de omvorming van de polder De Dulf-Janssenstichting van landbouwpolder naar natuurpolder is als een van de maatregelen in het Natura 2000 beheerplan van Van Oordt’s Mersken opgenomen. In 2021 vond de eerste informatieronde plaats over het eerste schetsontwerp. Toen is uitgelegd dat de vastgestelde inrichtingsvariant zomerpolder uit het Natura 2000 beheerplan vanwege het belang van weidevogels gewijzigd is naar de inrichtingsvariant met een flexibel peil. Toentertijd zijn met name direct belanghebbenden uitgenodigd, zoals grondeigenaren en pachters in de polder, de bewoners aan de Janssenstichting, de plaatselijke belangenverenigingen zoals Geaflecht en de dorpsbelangen van Nij Beets en Tijnje. Naar aanleiding van deze consultatieronde zijn ingebrachte ideeën onderzocht en waar mogelijk opgenomen in het plan. Juli 2024 is het laatste informatiemoment voordat de bestuurders dit jaar definitief besluiten over het inrichtingsplan. De formele planprocedure vindt plaats zodra een omgevingsvergunning voor de werkzaamheden wordt aangevraagd bij de gemeente Opsterland. Naar verwachting vindt dit plaats in de tweede helft van 2025.
Reacties op het concept inrichtingsplan
Er werden vragen gesteld over het voornemen om de polder De Dulf-Janssenstichting naast weidevogelgebied ook als waterbergingsgebied in te richten. De grootste zorg betrof de mogelijk nadelige effecten van waterberging op de natuur, zoals bodemleven, weidevogels en flora. Een aantal keren werd gerefereerd aan het artikel in de Leeuwarder Courant waarin Klaas Jager en Bennie Henstra (SBB) aan het woord kwamen. Opgeroepen werd om ook waterberging in de landbouwgebieden te zoeken en concrete suggesties werden gedaan in lager geleden gebieden rond polder De Dulf-Janssenstichting.
Ter plekke en in de uitgedeelde flyer is uitgelegd dat de voorgestelde natuurinrichting van de polder ten behoeve van de natuurontwikkeling en de weidevogels wordt uitgevoerd. Hiervoor wordt de waterhuishouding in het gebied aangepast. Het sloten- en greppelsysteem en de directe aanvoer van beekwater vanuit het Alddjip wordt weer hersteld. Zo komt er ’s zomers voldoende water bij het land en kan het water ’s winters beter worden afgevoerd. Ook komt er straks weer beekwater in de polder.
Klimaatverandering vraagt echter om ruimtelijke ingrepen van mienskip en overheden om de waterveiligheid in Fryslân toekomstbestendig te maken. Er werd begrip getoond voor de opwaardering van de regionale kade langs de Nije Feart en voor de grote uitdaging om droge voeten te houden tijdens extreem natte perioden. Wetterskip Fryslân moest in de winter van 2023/2024 diverse malen het Woudagemaal inzetten naast het toepassen van maalstoppen in de landbouwgebieden. Desondanks werd deze winter de Zomerpolder ten oosten van de A7 voor een tweede keer sinds de aanleg ingezet als noodretentie. Dit toont de urgentie aan van beschikbare waterbergingsgebieden in Fryslân.
De veronderstelling dat polder De Dulf-Janssenstichting straks langduriger en vaker onder water staat dan nu ’s winters het geval is, is geprobeerd te weerleggen door het plan verder toe te lichten. Ondanks de meegebrachte foto’s van december 2023 was het voor een aantal bezoekers lastig voor te stellen dat de polder de laatste winters al voor een groot gedeelte blank stond. Uitgelegd is dat met de nieuwe inrichting een beter waterbeheer mogelijk is dan nu het geval is.
Waterberging wordt alleen ingezet als een extreem hoge waterstand in de boezem gevaar oplevert voor de bebouwing. Onderzoek laat zien dat deze kans het grootst is tijdens de winterperiode; buiten de wintermaanden is het nog niet eerder nodig geweest. Uit de passende beoordeling blijkt dat waterberging in deze periode de minst negatieve effecten voor de natuur met zich meebrengt. Afspraken over de inzet van de waterbergingsgebieden in De Dulf-Janssenstichting en de reeds ingerichte waterbergingsgebieden in de Zomerpolder en Smelle Warren worden specifiek met het oog op natuurbelangen nog nader uitgewerkt.
Verder kwamen er nog vragen aan de orde over de toekomstige waterhuishouding en het beheer daarvan in de polder. Lof was er over de verbreding van het fietspad tussen Leppedyk en polder De Dulf-Janssenstichting. Het afsluiten van het zandpad langs de Nije Feart voor recreatief medegebruik tijdens het broedseizoen werd als een beperking ervaren voor de natuurliefhebber.
Tijdens de avond was de hoofdboodschap dat de nieuwe inrichting van De Dulf-Janssenstichting ten doel staat van de natuurontwikkeling in het Natura 2000 gebied Van Oordt’s Mersken én het behoud van de weidevogels in de polder. Deze ontwikkeling wordt de komende 10 tot 12 jaar zorgvuldig gemonitord.
Het plan en de bijbehorende kaart kunt u downloaden onder Documenten.
Doelen van het project
Binnen gebiedsontwikkeling de Dulf-Mersken werken we aan verschillende doelen. Dat zijn:
- Inrichten van nieuwe natuur in polder De Dulf en Janssenstichting
- Verminderen van verdroging in het bestaande Natura 2000-gebied Van Oordt’s Mersken
- Ervoor zorgen dat water en (water)dieren via de beek Alddjip weer onder de A7 door kunnen
- Meer ruimte voor waterberging
- Herstel en ontwikkeling van oevers en kaden
- Vervanging gemaal De Dulf
- Recreatief medegebruik waar mogelijk inpassen en verbeteren
In het gebied spelen andere belangen. Bijvoorbeeld drinkwater- en zandwinning en agrarische en recreatieve belangen. Om de doelen te bereiken werken we samen met alle betrokkenen, o.a. terreinbeheerders, Wetterskip Fryslân, LTO, Gemeente Opsterland, ondernemers, particuliere grondeigenaren en omwonenden.
Natuurherstel in bestaande natuurterreinen
Binnen de bestaande natuurterreinen aan de oostkant van de A7 hebben de grondeigenaren al diverse maatregelen uitgevoerd. Met als doel zoveel mogelijk grondwater binnen het natuurgebied vast te houden. Zo zijn al veel sloten in dit gebied ondieper gemaakt en waar mogelijk gedempt waardoor ze minder water afvoeren.
Beekdalherstel
Op dit moment is er geen verbinding tussen het Alddjip aan de west- en aan de oostkant van de A7. De weg zorgt voor een ‘knip’ in het Alddjip. Daarom is in 2015 al een duiker en faunapassage aangelegd onder de A7. Het is de bedoeling dat bij de inrichting van polder De Dulf-Janssenstichting het water weer onder de A7 doorstroomt. We streven ernaar om dit in de periode 2025-2027 te realiseren. Nu wordt het water van de beek via de Skipsleat afgevoerd. Zodra de nieuwe verbinding klaar is, wordt de duiker opengezet en kan het water weer via dit deel van het Alddjip gaan stromen. Zo wordt de polder met zoveel mogelijk beekwater gevoed.
Zandwinplas
Eén van de maatregelen uit het Natura 2000-beheerplan is het verhogen van het waterpeil in de bestaande zandwinplas bij Nij Beets. Dit doen we in overleg met de exploitant van de zandwinplas.
Als we het waterpeil van de zandwinplas verhogen, zorgt dat voor tegendruk op het grondwater (kwelwater) dat diep in de grond zit. Hierdoor zal het grondwaterpeil in het aangrenzende natuurgebied aan de oostzijde van de A7 in droge periodes minder ver uitzakken. Dit is positief voor de bijzondere vegetatie, blauwgraslanden, in het Natura2000 gebied. Het streven is om een waterpeil te verhogen naar -0,50 m NAP. In 2020 is het waterpeil in de zandwinplas al met twintig centimeter verhoogd. De huidige kade rond de zandwinplas maakt een verdere peilverhoging niet mogelijk. Daarvoor zullen de kades eerst hoger moeten worden. Om dit te bereiken moet water worden aangevoerd naar de zandwinplas. Vooruitlopend hierop is in 2022 een nieuwe meet- en regelstuw aangelegd. Met de regelstuw kan het huidige peil beter worden ingesteld maar ook het toekomstige peil als de kade op hoogte is. Met de meetstuw wordt berekend hoeveel water er uit de plas stroomt.
Er wordt nog onderzoek gedaan hoe er water aangevoerd kan worden naar de plas, waar vandaan en via welke route. Ook wordt onderzocht welke invloed het aan te voeren water op de kwaliteit van het water in de zandwinplas en het grondwater zal hebben.
Polder De Dulf en Janssenstichting
Samen met Wetterskip Fryslân en de terrein beherende organisaties werken we aan een inrichtingsplan voor de polder De Dulf-Janssenstichting. In vroeger tijden werd de polder gevoed met water vanuit het Alddjip. We willen dit zo goed mogelijk herstellen, zodat de polder weer vanuit de beek van water wordt voorzien. Dit beekwater is goed voor de natuurontwikkeling in de polder. De polder wordt zo ingericht dat er in alle percelen voldoende water komt. De bovengrond zal hierdoor minder uitdrogen wat ervoor zorgt dat de bodem minder snel inklinkt en de natuur in de polder zich kan herstellen en verder ontwikkelen. Ook wordt de polder geschikt gemaakt voor waterberging bij calamiteiten in zeer natte periodes.
In 2021 organiseerden we een aantal inloopbijeenkomsten waarin we in gesprek gingen met grondeigenaren, pachters, bewoners en organisaties. Deze zijn in het ‘verslag van inloopbijeenkomsten 28 juni en 5 juni 2021’ vastgelegd. Waar mogelijk zijn deze suggesties in het inrichtingsplan verwerkt.
De provincie Fryslân vindt het contact met de mienskip belangrijk, daarom is het conceptplan voor de inrichting in juli 2024 met u besproken. Wij verwerken momenteel uw reacties in een reactienota. De planning is dat het inrichtingsplan in het najaar van 2024 definitief wordt vastgesteld.
Meer informatie over de toekomstige inrichting van polder de Dulf en de Janssenstichting vindt u in onderstaande documenten.
Documenten
Heeft u problemen met de leesbaarheid? Dan kunt u een formulier invullen of bellen met het Klantcontactcentrum. Zij helpen u graag verder.
Samenwerking
De provincie Fryslân werkt met verschillende partijen samen aan de inrichting van het gebied. Dit zijn o.a. Wetterskip Fryslân, de Cornelia Stichting, Vitens, gemeente Opsterland, LTO en Staatsbosbeheer.
Contact
Heeft u vragen over gebiedsontwikkeling De Dulf-Mersken of over de bijlagen? Dan kunt u het Klantcontactcentrum telefonisch bereiken op telefoonnummer 058 - 292 59 25, of een mail sturen naar provincie@fryslan.frl.
Laatste update: 9 juli 2024