Achtkarspelen Zuid

De Mieden, een bijzonder landschap

Onderdeel van de gebiedsontwikkeling is de natuuropgave die zich concentreert in De Mieden. De Mieden zijn bijzonder, de natuur en geschiedenis van het land zijn sterk met elkaar verweven en nog overal tastbaar. Op de hogere, zanderige delen ziet u houtsingels die het landschap verdelen in kleinere ruimte en doorkijkjes maken in het landschap. Dit noemen we coulissen (zie foto hieronder). Alleen in de hogere delen (zandopduikingen, koppen). 

In dit gebied komt grondwater vanuit grote diepte en vanaf de randen van de aangrenzende zandgronden omhoog. Dit water noemen we kwel. De samenstelling van het kwelwater verschilt per plek. Dit zorgt voor bijzondere en gevarieerde plantengroei. Door de hoogteverschillen is het een afwisselend landschap van bloemrijke graslanden, moerasbosjes en petgaten. Petgaten zijn ondiepe gaten in de grond die zich vullen met regen- of grondwater, zogenaamde natte stukken. Bepaalde planten- en diersoorten kunnen daar groeien en leven. 

Een nieuwe manier van natuurontwikkeling

De gebiedscommissie heeft een plan voor het gebied geschreven: De Mieden op zijn mooist, op naar uitvoering. In december 2020 is dit plan vastgesteld door de provincie Fryslân. 

De meeste plannen gaan over het volledig omvormen van gebieden tot natuur. In dit plan omschrijft de commissie een nieuwe manier van natuurontwikkeling door overgangsgebieden en kerngebieden aan te wijzen. Waarom doen we dat?

Het terugbrengen van de oorspronkelijke planten en diersoorten

Er is 130 hectare grond gereserveerd voor ‘overgangsgebieden’. Een overgangsgebied vormt een overgang tussen het natuurgebied en het landbouwgebied dat er direct naast ligt. Binnen de gebiedsontwikkeling Achtkarspelen-Zuid versterken we de biodiversiteit samen met agrarisch gebruik (natuurinclusieve landbouw).Een overgangsgebied is een strook grond waar kruiden- en weidevogelgrasland kan groeien. Het zorgt ervoor dat de planten en dieren die er van oorsprong waren, terug kunnen komen of kunnen blijven bestaan. Hierdoor is de natuurlijke omgeving meer in balans (biodiversiteit).

Doelen van de overgangsgebieden:

• Beheren als kruiden- en weidevogelgrasland.
• Verbetering van de waterkwaliteit en het vasthouden van regenwater.
• Meer biodiversiteit.
• Behoud van veengrond en verminderen CO2-uitstoot.

Uitgangspunten kerngebieden 

Naast de overgangsgebieden staan in het plan kerngebieden. Een kerngebied is een stuk grond dat binnen een NNN-gebied ligt en dat volledig bestemd is voor natuur.

Doelen van de kerngebieden:

• Inrichten als natuurgebied met passend beheer.
• Het regelen van waterbeheer dat is afgestemd op de natuur.
• Meer biodiversiteit.
• Behoud van veengrond en verminderen CO2-uitstoot.

De Provincie zorgt ervoor dat de kerngebieden en de overgangsgebieden binnen de begrenzing van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) blijven. Het doel is om de maatregelen uit het plan “De Mieden op zijn mooist, op naar uitvoering” voor 1 januari 2027 uit te voeren.

De drie deelgebieden

Er zijn drie deelgebieden die vallen onder de complete gebiedsontwikkeling Achtkarspelen-Zuid: Drogehamstermieden, Reahel (Rohel) en Surhùzumermieden (Surhuizumermieden). Hieronder vertellen we meer over ieder deelgebied en welke werkzaamheden we daar doen. Wat de locatie van de kern- en overgangsgebieden zijn kunt u vinden in de kaart onderaan deze informatie.  

Drogehamstermieden

De Drogehamstermieden liggen tussen het Prinses Margrietkanaal en Drogeham. Het gebied is 175 hectare groot en ligt lager dan de omliggende zandgronden. Hierdoor komt er kwelwater omhoog. Kwel is kalk- en ijzerrijk grondwater. Dit zorgt voor ideale omstandigheden voor tal van planten- en vogelsoorten. Dankzij de kwel kan een deel van de Drogehamstermieden zich ontwikkelen tot nat schraalland. Dit zijn natte hooilanden die niet bemest worden, zoals blauwgrasland en dotterbloemhooilanden.

Maatregelen in dit gebied zijn:

• Ontwikkelen natte schraallanden (kerngebied) en bloemrijke graslanden (overgangsgebied).
• Aanleggen fietspad en recreatieve voorzieningen over de Hege Bult (langs de randen van het natuurgebied naar de Hamsterpein).
• Herstellen en optimaliseren van het watersysteem, dat door kwel wordt gevoed.
• Kavelruil met als doel de landbouwstructuur te verbeteren en de natuur optimaal te kunnen inrichten.

Het inrichtingsplan voor de Drogehamstermieden is klaar. We werken nu aan een concrete werkomschrijving (een bestek). Uitvoering van de werkzaamheden vindt plaats in 2026.

Reahel-Oost (Rohel-Oost)

Momenteel wordt er gewerkt aan het inrichtingsplan voor het oostelijke deel van Reahel (180 hectare). Doel is om dit deelgebied om te vormen tot een flinke natuurkern. Het concept ontwerpplan is klaar. Voordat dit definitief gemaakt wordt neemt de Gebiedscommissie Achtkarspelen-Zuid eerst de inwoners en betrokkenen mee in de plannen.

De ambitie in dit deelgebied is vochtig hooiland en natte schraallanden in de laagtes en op enkele plekken moerasontwikkeling. Op de Tjoelekop (zandkop) is al veel verbeterd voor natuur en landschap. Toch zien we ook hier mogelijkheden om het elzenlandschap en de bloemrijke graslanden te versterken. Door waterhuishoudkundige maatregelen te nemen kan de natuur verbeterd worden. U kunt daarbij denken aan goede waterregulering door: Wateraanvoer, waterafvoer, waterberging, waterinfiltratie en waterkwaliteit. 

 Maatregelen in dit gebied zijn:

• Oosten - Aanpassen waterhuishouding (kerngebied, zie kaartje hieronder) en ontwikkelen bloemrijke graslanden (overgangsgebied, zie kaartje hieronder).
• Westen - Ontwikkeling van vochtige hooilanden, petgaten en bloemrijk grasland in het (kerngebied) en ontwikkelen van bloemrijke graslanden (overgangsgebied).
• Op de hogere delen herstel elzensingelstructuur.
• Beleving cultuurhistorie (o.a. met wandel- en fietspad) waaronder mogelijk bij De Tjoele.
• Kavelruil ten behoeve van het vrijmaken natuurgebieden en verbeteren landbouwstructuur.

Het inrichtingsplan wordt momenteel omgezet in een concreet uitvoeringskader (bestek). Hiervoor worden de vergunningen aangevraagd. De daadwerkelijke uitvoering start in het najaar van 2025 en loopt door tot in 2026.

Reahel-West is klaar

Dit deel van Reahel (152 hectare) is in 2018 ingericht. Wat hebben we in het westelijke deel gedaan? Om de kwel meer ruimte te geven is de waterhuishouding aangepast en is het waterpeil omhoog gegaan. In het zuidwestelijk deel is dit goed terug te zien aan de vochtige hooilanden. Planten als de dotterbloem en rietorchis en ook weidevogels houden van zulke gebieden. In het noorden van Reahel-West wisselen petgaten, hooilanden en broekbosjes elkaar af. Het Mem Wedmanpad is opgeknapt en er is een wandel- en fietsbrug gekomen tussen Reahel en de Twizelermieden. De mensen uit de omgeving kunnen nu een mooie route wandelen of fietsen.

Surhuzumermieden (Surhuizumermieden)

De Surhuzumermieden is 242 hectare groot en leent zich uitstekend voor de ontwikkeling van vochtige hooilanden, weidevogelgraslanden en op de hogere delen kruiden en faunarijke graslanden. In het open, noordelijk deel zijn hoge aantallen weidevogels. In het zuidelijk/zuidwestelijk deel liggen percelen met elzensingels en laagten die zijn begroeid met riet en broekbos. Het noordelijk deel kan met de nieuwe inrichting en door de openheid van het gebied nog verder uitgroeien tot weidevogelparadijs. Om de Surhuzumermieden om te kunnen vormen tot natuurgebied, is het aanpassen van de waterhuishouding nodig. Alle vogels in dit deelgebied profiteren daarvan. Algemene weidevogels zoals de kievit, grutto en de scholekster en minder vaak voorkomende soorten zoals de tureluur, watersnip, veldleeuwerik en slobeend hier ook van profiteren. Vooral de plas-dras gebieden zijn hiervoor geschikt.

Verder liggen er rondom de Surhuzumermieden nog volop kansen voor landbouwstructuur-verbetering en andere vormen van gebruik in de overgangsgebieden. Kavelruil helpt om daar invulling aan te geven. Agrariërs die belangstelling hebben voor vormen van natuurinclusieve landbouw kunnen een stuk grond toegedeeld krijgen in de overgangsgebieden. Met deze ondernemers zijn we in gesprek. Landbouwstructuurverbetering speelt in een groter gebied rondom de deelgebieden een rol.

Maatregelen in dit gebied zijn:

• Aanpassen waterhuishouding.
• Kavelruil.

Momenteel (voorjaar 2025) wordt de laatste hand gelegd aan de definitieve inrichtingsplannen voor zowel het noordelijke als het zuidelijke deel van de Surhuzumermieden. De inrichting van het noordelijke deel wordt in de zomer/najaar van 2025 uitgevoerd. Het zuidelijke deel volgt in 2026.

Gebiedscommissie

In opdracht van de provincie Fryslân werkt de gebiedscommissie aan gebiedsontwikkeling  Achtkarspelen Zuid. De gebiedscommissie bestaat uit vertegenwoordigers uit de streek van de landbouw, natuur en recreatie.

Leden van de gebiedscommissie:

• Mevr. B. Nijboer, voorzitter
• Dhr. H.E. Lourens, secretaris
• Dhr. R. Boersma
• Dhr. H. Vrijhof
• Dhr. H. Pilat
• Dhr. D. Hoeksma
• Dhr. R. Vriesema

Adviseurs:

• Dhr. J.D. van der Meulen - Gemeente Achtkarspelen
• Dhr. E. IJzerdoorn - Wetterskip Fryslân