Heerlijk, een vlo-vrij leven! Pak jij ’t al slim aan? Zo voorkom je gif in onze natuur

Soms is het nodig om je hond of kat te behandelen tegen vlooien of teken. Dat snappen we. Maar wist je dat vlooienmiddelen je huisdier beschermen, maar schadelijk zijn voor het waterleven en vogels? Via wassen, zwemmen of borstelen komen ze in sloot of vijver terecht. Met een paar slimme keuzes voorkom je dat. Zo bescherm je niet alleen je eigen dier, maar ook de natuur.

Van huisdier naar sloot: hoe dat gif in het water komt

In Fryslân wonen tienduizenden gezinnen met één of meer honden of katten. Veel van deze dieren krijgen vroeg of laat een vlooien- of tekenbehandeling, via een pipet, tablet of bandje. In die middelen zitten stoffen zoals imidacloprid en fipronil. Gif dat in de landbouw niet meer mag worden gebruikt, maar wel nog in diergeneesmiddelen zit.

Via zwemmen, wassen, poep, plas of haren kunnen deze stoffen in het oppervlaktewater terechtkomen, en ook in vogelnestjes en eieren van wilde vogels. Uit (water)metingen blijkt dat ze daar regelmatig voorkomen. Soms in hoeveelheden die boven de norm liggen. Kuikens kunnen niet meer uit het ei komen of overleven de nestfase niet.

Niet alleen vlooien gaan dood

Deze stoffen doden niet alleen vlooien, maar ook alle insecten zoals libellenlarven, kevers en andere kleine beestjes. Die zijn belangrijk voor het evenwicht in de natuur. En voor andere dieren, zoals vissen, kikkers, egels en vogels, die deze insecten als voedsel nodig hebben.

Dit zorgt ook voor extra uitdagingen, want het maakt het lastiger om te zorgen voor schoon water.

Een poster waar een hond in het water springt en een kat in bad ligt. Staat onder: WACHT! voordat jouw hond erin springt. Of je kat een bad krijgt…
WACHT! voordat jouw hond erin springt. Of je kat een bad krijgt…

Zo help je als baasje mee aan schoon en gezond water

Door bewust om te gaan met vlooienmiddelen, bescherm je het waterleven en andere organismen én draag je bij aan schoon (drink)water voor mens en dier. Dit kun je doen:

  • 📖 Lees altijd de bijsluiter en volg de gebruiksaanwijzing of vraag je dierenarts advies.
  • 🚿 Wacht even met wassen of zwemmen na behandeling met een pipet of spray; minstens twee dagen.
  • 🐶 Gebruik je een vlooienbandje? Doe deze even af voor het wassen of zwemmen en doe het daarna weer om.
  • 💩 Ruim poep en haren op en gooi ze bij het restafval. Ook als je biologisch afbreekbare zakjes gebruikt of buiten borstelt.
  • ♻️ Lever restjes van vlooienmiddelen of andere diergeneesmiddelen in bij je dierenarts of bij het klein chemisch afval.
Vier rondjes naast elkaar waarin een kat en een hond vertellen dat ze tegen vlooien zijn en dat de baasjes goed bezig zijn.

Voorkomen is beter dan genezen

Door vlooien te voorkomen, verklein je de kans dat je bestrijdingsmiddelen nodig hebt. 

Deze tips helpen daarbij:

  • 🛏️ Houd een besmet dier even apart om andere dieren niet aan te steken.
  • 🧹 Stofzuig en dweil regelmatig de plekken waar je hond of kat vaak ligt.
  • 🧺 Was dekens en kussens op 60°C om vlooieneitjes te doden.
  • 🔍 Controleer regelmatig op vlooien, zodat je tijdig en mild kunt ingrijpen.
  • 🌿 Laat je huisdier vaker in eigen tuin of binnenspelen, zeker bij een besmetting.

Wat je als dierenprofessionals kunt doen?

Als dierenarts, trimsalon, dierenspeciaalzaak of dierenpension heb je een belangrijke rol. Geef klanten uitleg over het juiste gebruik van vlooienmiddelen (en andere … zie boven).

Wijs hen bijvoorbeeld op het belang van:

  • het goed opvolgen van de gebruiksaanwijzing,
  • tijdelijk stoppen met wassen of zwemmen na behandeling,
  • en het zorgvuldig opruimen van haren en poep.

Wat kun je doen als dieren- of natuurorganisatie en als gemeente?

Wil jouw organisatie meedoen aan de campagne? Dat kan eenvoudig door de materialen hieronder te downloaden. In de toolkit vind je diverse communicatiemiddelen waarmee je de boodschap van de campagne kunt verspreiden.

Deze middelen zijn gratis en rechtenvrij te gebruiken tot en met december 2025 op: websites, social media, narrowcasting, nieuwsbrieven en andere communicatiekanalen.

Campagnemiddelen downloaden

Tekst te gebruiken voor socials:

🐾 Vlooienmiddel? Denk ook aan het waterleven, de insecten en vogels!
Even niet wassen of zwemmen na de behandeling, haren bij het restafval, restjes inleveren. Zo help je dier én natuur. 💙
👉 fryslan.frl/slimmevlooienbehandeling

🐾 Flieëmiddel? Tink ek oan it wetterlibben!
Efkes net waskje of swimme nei de behanneling, hier by it restôffal, restjes ynleverje.
Sa helpst bist én natuer. 💙
👉 fryslan.frl/slimmevlooienbehandeling

Wat doen provincie en waterschap?

Bij Wetterskip Fryslân en provincie Fryslân willen we voorkomen dat schadelijke stoffen in het water en milieu terechtkomen. Wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit.

Daarom doen we op verschillende manieren ons best om het water schoon te houden. Zo werken we binnen het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) aan het verminderen van de emissie van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw. We letten er ook op dat deze middelen op de juiste manier worden gebruikt.

Daarnaast controleren we of er geen chemische stoffen in het riool of het oppervlaktewater worden geloosd. Als dat toch gebeurt, grijpen we in.

De provincie stimuleert en ondersteunt om het gebruik van pesticiden te verminderen, in samenwerking met telers, andere overheden, onderzoekers en andere bedrijven. 
Sommige stoffen die officieel mogen worden gebruikt, komen we in norm overschrijdende hoeveelheden tegen in het water. In zulke gevallen vragen we andere overheden om daar iets aan te doen. Bijvoorbeeld door kritisch te kijken naar welke middelen nog zijn toegestaan.

Op de website van MilieuCentraal kunt u ook informatie over dit onderwerp vinden.

Vragen & Antwoorden

Welke stoffen zitten in vlooienmiddelen en in sommige andere middelen tegen plaagorganismen?

Veel gebruikte werkzame stoffen zijn:

  • imidacloprid;
  • fipronil;
  • deltamethrin;
  • fluralaner;
  • lufenuron;
  • spinosad, en andere.

Deze middelen zijn effectief, maar ook giftig en dat dus niet alleen tegen vlooien.

De middelen zijn er in verschillende vormen:

  • 💊 tabletten of injecties (inwendig)
  • 💧 sprays en pipetten (uitwendig)
  • 📿 vlooienbandjes die langzaam gif afgeven via de vacht

Hoe werken vlooienmiddelen?

Sommige middelen gebruik je om een vlooienprobleem te bestrijden, andere juist om te voorkomen dat je dier besmet raakt. In dat laatste geval moet je hond of kat regelmatig behandeld worden.

Er zijn verschillende manieren waarop deze stoffen aan het dier worden toegediend:

  • Tabletten of injecties (inwendig gebruik)
  • Sprays en pipetten (uitwendig gebruik)
  • Vlooienbandjes die het gif langzaam via de vacht afgeven

De stoffen doden bijvoorbeeld de vlo zelf, of voorkomen dat eitjes en larven zich ontwikkelen. Vaak zijn meerdere behandelingen nodig om een besmetting goed aan te pakken.

Wat zijn de risico’s van vlooienmiddelen?

Vlooienmiddelen zijn gemaakt om insecten te doden, en dat doen ze goed. Maar de werkzame stoffen maken géén onderscheid tussen een vlo en een ander insect. Ze kunnen dus ook libellenlarven, kevers en andere kleine waterdiertjes aantasten. Dat heeft gevolgen voor het hele ecosysteem. Veel van die insecten zijn namelijk voedsel voor vissen, vogels, egels en kikkers. Als zij verdwijnen, raken ook deze dieren in de knel.

Zijn er alternatieven?

Er worden biologische of minder schadelijke alternatieven aangeboden, maar die zijn niet altijd even effectief. Overleg hierover met de dierenarts.

Wat vinden provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân van het gebruik van vlooienmiddelen?

Het is dubbel. We snappen dat het soms nodig is om je dier te behandelen tegen vlooien of teken. Je hond of kat kan er immers flink ziek van worden. Maar we willen zeker voorkomen dat deze stoffen in het milieu terechtkomen.

Daarom vragen we om zeer zorgvuldig gebruik en omgang met deze middelen. 

Hoe komen gifstoffen van vlooienmiddelen in het water?

De gifstoffen van vlooienmiddelen kunnen op verschillende manieren in het oppervlaktewater terechtkomen:

  • Rechtstreeks: bijvoorbeeld als je hond kort na de behandeling gaat zwemmen of in de regen loopt met een vlooienbandje.
  • Via poep, haren of huidschilfers: vooral bij honden en katten die buiten komen of worden geborsteld.
  • Via het riool: door wassen van je dier of zijn dekentje, via je handen als je je dier aait en daarna je handen wast, of als restjes door de gootsteen worden gespoeld.

Rioolwaterzuiveringsinstallaties kunnen deze stoffen meestal niet goed verwijderen. Daardoor komen ze alsnog in het oppervlaktewater terecht.

Deze middelen lijken ook in vogelnestjes terecht te komen. De oorzaak van sterfte onder kuikentjes in het ei en van hele jonge wilde vogeltjes in het nest is nog niet helemaal helder. Er loopt nog onderzoek naar. Maar de bestrijdingsmiddelen zijn wel aangetroffen in de eieren en jonge (soms ongeboren) kuikentjes.

Een kat met een tekstballon waarin staat: Yo Baas, do bist tûk dwaande hear!
Een hond met een tekstballon waarin staat: Zeg maar go tegen de vlo!