Gebiedsontwikkeling De Centrale As
Sinds 2016 is dubbelbaans autoweg De Centrale As (N361) in gebruik. Dit is een 22 kilometer lange weg tussen Dokkum en Nijega. Duizenden automobilisten maken dagelijks gebruik van de weg. Daarmee is er fors minder doorgaand verkeer door dorpen als Damwâld, De Falom, Feanwâlden, Hurdegaryp, Burgum en Garyp. De weg zorgt voor minder overlast en verkeersonveilige situaties in dorpen en voor een betere bereikbaarheid van Noardeast-Fryslân.
De aanleg van de autoweg had gevolgen voor de omgeving. Daarom hebben we, samen met Gebiedsontwikkelingscommissie De Centrale As, plannen gemaakt om de natuur, het landschap en de leefbaarheid in het gebied te verbeteren. Denk aan het verbinden van natuurgebieden, herstel van elzensingels, verbeteren van de landbouwstructuur en de aanleg van fiets-, wandel- en ruiterpaden.
De afgelopen jaren zijn er al veel projecten afgerond. Op deze pagina leest u meer over de gebiedsontwikkelingsprojecten die op dit moment nog in uitvoering zijn of gepland staan. Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen binnen deze projecten? Volg ons dan op Facebook.
Partners van de gebiedsontwikkeling De Centrale As zijn onder andere gemeente Noardeast-Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel, gemeente Dantumadiel, de dorpsbelangen in het gebied, Staatsbosbeheer, It Wetterskip en It Fryske Gea.
De natuur versterken
In noordoost-Fryslân liggen een aantal belangrijke grote natuurgebieden. Dit zijn de gebieden het Burgumer Mar - de Leien en Natura 2000-gebieden de Grutte Wielen, de Alde Feanen en het Lauwersmeer. Deze gebieden zijn aan elkaar verbonden door kleinere natuurgebieden. Al deze natuurgebieden maken deel uit van het Natuurnetwerk Nederland (NNN).
Het doel is om de verbinding sterker te maken en obstakels weg te halen, zodat dieren zich beter tussen deze natuurgebieden kunnen verplaatsen. De obstakels zijn bijvoorbeeld spoorverbindingen en wegen die dieren moeten oversteken (zoals De Centrale As), verschillen in waterpeilen en harde kades. We maken de verbinding sterker door extra natuur aan te leggen, zodat er langs de verbinding voldoende ‘stapstenen’ zijn. Een stapsteen is een gebied dat groot genoeg is voor dieren om tijdelijk te verblijven, rusten of zelfs langer te blijven. We halen de obstakels weg door faunapassages bij wegen en water aan te leggen. Denk bijvoorbeeld aan bruggen, faunabuizen en loopplanken.
In uitvoering
Het Nijdjip: Meer ruimte voor natuur, dieren en water
Het Nijdjip is een waterverbinding tussen Natura 2000-gebieden de Grutte Wielen en de Alde Feanen. Over een lengte van vijf kilometer hebben we de natuur verbeterd, door moeras en natuurvriendelijke oevers aan te leggen. Een natuurvriendelijke oever is een zone met ondiep water waarin waterplanten goed kunnen groeien en vissen kunnen schuilen en paaien.
Het zuidelijke deel van het traject maakt deel uit van de Friese Boezem, het aaneengesloten stelsel van kanalen en meren in Fryslân. Langs dat zuidelijke deel heeft Wetterskip Fryslân de waterkeringen op hoogte gebracht. Hierdoor is het naastgelegen landbouwgebied in de toekomst beter beschermd bij hoog water.
Het project is een samenwerking van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân en is financieel mogelijk gemaakt door het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (ELFPO). In 2025 ronden we de laatste werkzaamheden af.
Garyp: Wandelpaden in ere herstellen
Dorpsbewoners, gemeente en particulieren zagen dat de wandelpaden in het gebied werden verbeterd en uitgebreid om meer van het landschap en de natuur te kunnen genieten. Daarom hebben we twee nieuwe wandelpaden aangelegd met een lengte van totaal ruim 3500 meter. Bij oplevering zijn de paden overgedragen in eigendom, beheer en onderhoud naar de gemeente Tytsjerksteradiel. Het gaat om:
- Een wandelpad van 1350 meter tussen de Inialoane en Westerein. Dit onverharde laarzenpad is 6.5 meter breed en loopt via de Miensker langs de hoofdwatergangen van Wetterskip Fryslân, tussen de Inialoane en Mounehoek.
- Een onverhard wandelpad van 2170 meter tussen de Gravinneloane, de Easterein en de Stinswei. Het pad loopt via bosstroken van Staatsbosbeheer.
Toekomstige projecten
De Lits: een betere verbinding voor mens en dier
Rivier de Lits loopt tussen de Burgumer Mar en de Leien. We willen de verbinding tussen deze natuurgebieden versterken. Door de bebouwing bij de brug in de Sumarderwei is het voor dieren lastig om de weg te passeren. Daarom komt er een passage voor dieren, naast het gebied en onder de weg door. Ook verhogen we het waterpeil in het gebied. Zo ontstaat er nieuwe moerasnatuur. Daarnaast willen we een wandelpad aanleggen, waardoor een wandelverbinding ontstaat vanaf de Leien naar Sumar. Het is nog niet bekend wanneer de werkzaamheden beginnen.
Het plan is een samenwerking tussen provincie Fryslân, gemeente Tytsjerksteradiel, Stichting Rom Paad, maatschap Atsma uit Oostermeer en Staatsbosbeheer.
Goddeloze Singel: natuur tussen Houtwiel-Falom en het Burgumer Mar - de Leien
De Goddeloze Singel is een belangrijke verblijfplaats voor dieren zoals de otter. Het gebied ligt tussen de Houtwiel-Falom en de Burgumer Mar - de Leien. Ook hier versterken we de natuurverbinding. Voor een groot deel is dit al klaar. We hebben het waterpeil verhoogd zodat het gebied natter wordt en er moerasnatuur ontstaat. Er is een faunapassage gekomen waar De Centrale As het water kruist. Ook hebben we op verschillende plekken rasters geplaatst om dieren veilig te geleiden.
Het zuidelijke deel van de Goddeloze Singel loopt langs de spoorweg bij Kûkherne en sluit aan op de Nije Feart (Zwemmer). Ook hier gaan we het gebied natter maken. We maken slim gebruik van de vele kleine percelen en sloten in de omgeving. Zo kunnen we met kleine ingrepen een groot effect behalen. De benodigde gronden zijn nog niet allemaal verworven. Het is nog niet bekend wanneer deze laatste werkzaamheden beginnen.
Fonejachtbrug: een alternatieve route voor dieren
Dieren die zich verplaatsen tussen de Grutte Wielen en de Alde Feanen komen vaak langs de Fonejachtbrug. Deze brug en de harde kades zijn voor de dieren een gevaarlijke oversteek. Daarom willen we in de oksel van het Van Harinxmakanaal en het Prinses Margrietkanaal een alternatieve route aanleggen. Daarvoor richten we een moerasgebied in en maken we een aantal plekken waar dieren makkelijk in en uit het kanaal kunnen komen. We sluiten dit gebied aan op de passage onder de Wâldwei verderop in het westen. Om dit werk te kunnen starten, is het eerst nodig om grond over te kopen. Het is nog niet bekend wanneer we starten.
Prinses Margrietkanaal Burgum: een veiligere plek voor dieren
Voor dieren die zich verplaatsen tussen de Alde Feanen en de Burgumermar-Leien, is het Prinses Margrietkanaal ter hoogte van Burgum een gevaarlijke plek. Door de lengte van het kanaal en de harde kades kunnen dieren niet makkelijk uit het water treden en daardoor vermoeid raken of zelfs verdrinken. Daarom willen we op verschillende plekken langs het kanaal in- en uittreed plekken maken. Ook willen we natuurvriendelijke oevers aanleggen en beplanting aanbrengen tussen de bebouwing. Zo is er genoeg ruimte voor dieren om uit te rusten en te schuilen.
Er komt veel kijken bij deze maatregelen omdat de bedrijven langs het kanaal moeten kunnen laden en lossen. Het kanaal wordt druk bevaren door grote schepen, waardoor er strenge eisen zijn voor de oeverbescherming. Het is nog niet bekend wanneer de werkzaamheden starten.
Contact
Heeft u vragen over gebiedsontwikkeling De Centrale As? Dan kunt u het Klantcontactcentrum van de provincie Fryslân telefonisch bereiken op telefoonnummer 058 - 292 59 25, of een mail sturen naar provincie@fryslan.frl.