Damherten

Het damhert komt van nature niet voor in Fryslân. De herten die er nu rondlopen zijn ontsnapt uit hertenkampen en/of op andere wijze in de natuur terecht gekomen. De dieren planten zich inmiddels voort in de vrije natuur en moeten worden beschouwd als wilde fauna. Damherten zijn conform de wet beschermde inheemse dieren.

Damherten hebben hier nauwelijks natuurlijke vijanden en planten zich snel voort waardoor de populatie blijft groeien. De grote aantallen damherten zorgen voor gevaarlijke situaties op de weg, ze steken bijvoorbeeld op onverwachte momenten over. Met name in het najaar, wanneer de bronstijd is én het eerder donker wordt, kan dat voor gevaarlijke situaties en aanrijdingen zorgen. Die overlast willen we graag beperken, zodat het veilig blijft op de weg. 

Los van de gevaarlijke situaties op de weg zorgen de damherten ook voor andere vormen van overlast. Zo eten ze van inheemse planten, struiken en bomen, maar ook van landbouwgewassen en uit tuinen van omwonenden. Deze schade ligt niet ten grondslag aan het besluit tot afschot, maar zal de komende jaren goed gemonitord worden. 

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan om te kijken in welke mate damherten overlast of gevaarlijke situaties op de weg veroorzaken. Zo hebben we bijvoorbeeld dynamische waarschuwingsborden (voor overstekende damherten en reeën) langs de Schoterlandseweg (N380) geplaatst en zijn er mottoborden geplaatst om mensen te waarschuwen. Ook zijn snelheidsbeperkende maatregelen genomen. Verder zijn er bijvoorbeeld onderzoeken gedaan naar de effecten die damherten op bomen en struiken en andere planten en dieren hebben. Zie onderaan deze pagina.

Tegen het besluit om de Faunabeheereenheid een vergunning te geven, zijn enkele bezwaren en een voorlopige voorziening ingediend. De voorzieningenrechter oordeelde in februari 2025 dat de onderbouwing van de vergunning nog niet voldoende was. Naar aanleiding van die uitspraak heeft Gedeputeerde Staten (GS) de vergunning voor damhertbeheer ingetrokken en vervangen door een nieuw besluit. In augustus 2025 heeft de bezwaarschriftencommissie geoordeeld dat de provincie de nieuwe vergunning om de juiste redenen heeft verleend en adviseerde GS om de bezwaren ongegrond en/of niet ontvankelijk te verklaren. GS heeft besloten dat advies over te nemen. 

De partijen die bezwaar in hebben gediend, hadden nog wel de mogelijkheid om in beroep te gaan en eventueel daarbij een voorlopige voorziening aan te vragen. Er is wel beroep ingesteld, maar geen voorlopige voorziening aangevraagd. De rechtbank bekijkt bij de zitting en de beoordeling van het beroep of de vergunning wel of niet standhoudt. Wanneer het beroep wordt behandeld, is op dit moment nog niet duidelijk. De uitvoering van het beheer hoeft niet te wachten tot de behandeling van dit beroep, wat betekent dat het beheer nu vanaf 10 oktober van start kan gaan. 

Het afschot mag plaatsvinden van twee uur voor zonsopkomst tot twee uur na zonsondergang. Het beheer wordt vooral uitgevoerd in de schemer en op andere momenten wanneer er weinig voorbijgangers, recreanten en mensen die honden uitlaten zijn. In praktijk zal een beheerder het bosperceel verlaten wanneer de eerste wandelaars het bos in gaan.

De afschot periode voor de mannelijke dieren is het hele jaar rond en voor de hindes en kalveren is er in de kraamperiode een schoontijd, tussen 31 maart en 1 september mogen er geen hindes en kalveren geschoten worden.

Dat zijn de jagers/beheerders die een jachtakte hebben (een vergunning van een flora- en fauna activiteit) van de Wildbeheereenheid Aengwirden-Schoterland en die de ‘module damhert’ hebben gevolgd (die gaat over veiligheid en verstoringsvrij beheer van damherten). Deze mensen hebben vele jaren ervaring en hebben voor het verkrijgen van de jachtakte een landelijke opleiding volbracht. De jachtaktehouders gebruiken de machtiging in hun eigen jachtveld of op terreinen waarvoor zij een grondgebruikersverklaring in hun bezit hebben. Zij kennen deze terreinen het beste en weten hoe de dieren zich er gedragen en wat er in de omgeving speelt. 

De Faunabeheereenheid bekijkt hoeveel damherten er geschoten moeten worden om de omvang en groei van de populatie te beperken. Er mogen 250 dieren per jaar geschoten worden. 

In het voorjaar van 2025 zijn er 839 herten geteld. Inmiddels zijn er nieuwe kalven geboren en zullen dat er meer zijn, naar schatting ruim 1000. 

Er blijven zeker nog damherten in het gebied lopen. Het doel van deze vergunning is om de populatie te stabiliseren, wat betekent dat de populatieomvang niet zal verkleinen.  

Onderdeel van de vergunning is dat zieke of gewonde damherten afgeschoten mogen worden om ze uit hun lijden te verlossen. Deze dieren zullen afgeschoten worden indien door de valwildafhandelaar beoordeeld wordt dat dit noodzakelijk is. Alleen zieke en gewonde dieren afschieten is niet voldoende om de populatie te beperken. Daarom wordt daarnaast ingezet – met name in de eerste jaren - op afschot van hinden (vrouwelijke damherten) en hun kalveren. Zodra die aantallen wat afgenomen zijn, wordt ook ingezet op afschot van de mannelijke damherten.

De gezonde herten die geschoten zijn, worden zoveel als mogelijk voor consumptie gebruikt.

Nee, in andere gebieden is dat niet het geval. Daar zijn minder aanrijdingen met damherten dan in het gebied Katlijk-Oranjewoud. 

Wel is het zo dat de Faunabeheereenheid en de Wildbeheereenheden een vergunning hebben om damherten die gewond of ziek zijn uit hun lijden te verlossen en af te schieten. Dat geldt voor heel Fryslân.

Alle jagers die afschot plegen in dit gebied moeten een training (‘module damhert’) gevolgd hebben. Die is onder andere gericht op veiligheid. Bij het schieten neemt de jager steeds een zeer ruime veiligheidsgrens in acht ten aanzien van bijvoorbeeld mensen, honden en vee. De jager schiet niet als hij niet absoluut zeker weet dat hij het schot veilig kan nemen.

U kunt gewoon blijven wandelen in het buitengebied. De jagers houden in de gaten wanneer er mensen in het gebied wandelen. Is dat het geval, dan zullen ze geen afschot plegen tot het weer rustig is in dat gebied. 

De provincie is verantwoordelijk voor het maken van beleid en het verlenen van vergunningen voor het beheer van damherten. De Faunabeheereenheid Fryslân doet de uitvoering van dat beleid. Dat doen ze op basis van een faunabeheerplan. Aan zo’n plan voor het beheer van damherten voor langere tijd, wordt gewerkt. De uitvoering daarvan ligt bij de Wbe. 

Dat kan rechtstreeks via de website van de FBE: https://fbefryslan.nl/meld-schade-of-overlast/ of via de knoppen op deze pagina.

Dan kunt u contact opnemen met het Klantcontactcentrum van de provincie Fryslân: 058 - 292 59 25 of provincie@fryslan.frl