Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer

Transcript video

Froukje:             

• Ik ben Froukje.
• Opgegroeid in Hallum met mijn ouders en vier zussen.
• Taal heeft mij altijd al geïnteresseerd.
• En mijn zussen ook. Alle vijf hebben we een taal gestudeerd.
• Alleen mijn jongste zusje en ik wonen nog in Fryslân.
• De anderen in Noorwegen en Schotland. En het bijzondere? Ook daar hoor je Fries.
• Al mijn buitenlandse neefjes en nichtjes spreken Fries. Die taal verbindt ons.
• Maar niet alleen ons. De taal verbindt ook veel andere Friese gezinnen.
• Het is de taal van thuis.
• Generaties lang doorgegeven.
• Maar het Fries staat ook onder druk.
• Daarom maken het Rijk en de provincie afspraken hoe ze de Friese taal willen beschermen en bevorderen.
• Die afspraken staan in de BFTK. De Bestuursafspraak Friese Taal en Cultuur.
• In deze videoserie ‘Gewoan Frysk; de taal fan thús’ neem ik jullie mee in de BFTK aan de hand van de vijf thema’s die daarin staan.
• Deze keer: Taaloverdracht. Want met steeds meer gemengde taalrelaties is het Fries niet altijd even vanzelfsprekend.
• En dat terwijl meertaligheid een groot cadeau kan zijn.

Sieta:                 

• Ik ben Sieta de Vries en ik werk op de pabo van NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden. 

Froukje:            

• En wat doe je daar precies? 

Sieta:                  

• Ik ben docent Fries, of eigenlijk: docent Friese taal en cultuur zoals we vandaag de dag zeggen.
• Daarnaast begeleid ik studenten in hun eigen studievaardigheden en -voortgang. 

Froukje:             

• En wat is dan die meerwaarde van meertaligheid?

Sieta:                  

• Dat je het gewend bent om steeds te schakelen tussen talen. Dus je houdt je brein echt heel flexibel.
• Je pikt ook heel snel weer andere talen op. Die vergelijk je met de talen in je hoofd.

Froukje:             

• Talen die je al kent?

Sieta:                  

• Ja, talen die je al kent.
• Er is vaak een grote overeenkomst tussen talen.
• Als je een nieuwe taal leert, kijk je naar de verschillen en naar de overeenkomsten. En dat leert heel makkelijk. 

Froukje:                            

• In het dorpje Berltsum, hoor je meerdere talen door elkaar heen. 

Froukje:                             

• Maar toen praatten jullie dus Engels met elkaar. En hoe is dat nu dan, hoe is dat hier thuis? 

Man:                                   

• Mixed. 

Vrouw:                               

• Toen wij elkaar leerden kennen en toen we in Nederland woonden en de kinderen er nog niet waren, praatten wij meer Nederlands met elkaar dan dat we nu doen.
• Maar toen de kinderen kwamen, zijn we weer overgestapt op Engels en Fries. 

Froukje:                             

• En waarom wilde je graag Fries tegen de kinderen praten? 

Vrouw:                               

• Ik vind dat heel belangrijk. Ik vind Fries sowieso een mooie taal.
• Ik app ook alles in het Fries. Ik schrijf graag in het Fries. Ik lees graag in het Fries.
• Dus ik vind het wel belangrijk om dat mee te geven. 

Froukje:                             

• Hé Nick en Mark, jullie praten dus Fries, Nederlands en Engels.
• Maar hoe doen jullie dat dan met elkaar? Als jullie met elkaar spelen? 

Kind:                                    

• Engels en soms als we buiten zijn, dan Nederlands. En wanneer er iemand anders is, en het niet buiten is, dan spreken we meestal Fries. 

Froukje:                             

• Is het erg als je iemand Fries hoort spreken met een Engels accent? Of als er Engelse woorden of Nederlandse woorden tussendoor komen? Als dat in één huis gesproken wordt, dan mengt dat wel met elkaar. 

Sieta:                                  

• Ja, bij jonge kinderen is dat eigenlijk een heel natuurlijk proces. Jonge kinderen hebben ook vaak een tussentaal. Dus dat is helemaal niet erg.
• Soms kunnen ze gewoon de taal niet van elkaar scheiden.
• Dan gebruiken ze een woord van de ene taal in de andere taal.
• Ik zeg altijd, ook tegen mijn studenten: maak je er geen zorgen om. Dat komt wel weer. 

Froukje:                             

• Dat brein is wel soepel. 

Sieta:                                  

• Ja, dat brein is superflexibel. De kinderen scheiden de talen later wel weer. 

Froukje:                             

• Hebben jullie tips voor mensen die een meertalige relatie hebben - misschien wel Fries en Nederlands? Hoe je het kunt doen? 

Vrouw:                               

• Volhouden. Consequent volhouden. 

Man:                                    

• Ja, in het begin gaat het wat langzamer, want ze moeten drie talen leren.
• En dat is in het begin wat moeilijker.
• Maar op het moment dat ze door hebben welke taal ze moeten spreken, dan gaat het zonder moeite. 

Froukje:                            

• En met de hond, welke taal spreken jullie met de hond? 

Kinderen:                         

• Engels. 

Man:                                   

• Ja, gewoon Engels. 

Froukje:                             

• Tip: Talen kunnen heel goed naast elkaar bestaan en door elkaar heen worden gebruikt. Probeer het maar eens!
   

Audiodescriptie 

00:00 – 00:02     Pompeblêd komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond. 

00:03 – 00:07     Froukje als sticker op een stukje aarde, omringd door een molen, een koe, een huis, een Friese vlag en een plaatsbord. 

00:07 – 00:07      Froukje haar vier zussen komen als sticker naast haar. 

00:07 – 00:13      Froukje als sticker lopend door de middennaad van een boek. Met achter haar de Nederlandse en Friese vlag.

00:13 – 00:15      Vijf zussen staan naast elkaar, elk met een vlag achter zich: de Franse, Noorse, Friese, Deense en Schotse vlag.

00:15 – 00:23      Kaartje van Friesland. Op de kaart verschijnen nu ook Noorwegen en Schotland naast Friesland.  

00:24 – 00:31      Neefjes en nichtjes op een stukje grond met de Noorse en Schotse vlag achter zich. 

00:31 – 00:36      Kinderen spelend met Lego. 

00:36 – 00:40      Verschillende plaatsnaamborden uit Friesland .

00:40 – 00:51      Verschillende beelden uit Friesland, natuur, plaatsnaambord en een Friese sticker op een lantaarnpaal. 

00:51 – 00:56      BFTK voor een pompeblêd. Verandert naar Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer. 

00:57 – 01:02      Verschillende beelden van mensen die zijn geïnterviewd. 

01:03 – 01:07      De vijf thema’s van de BFTK: taaloverdracht, onderwijs & onderzoek, digitalisering, zichtbaarheid en decentraal taalbeleid. 

01:07 – 01:09      Ingezoomd op taaloverdracht. En een vergrootglas dat over het woord beweegt. 

01:10 – 01:23      Verschillende beelden van het gebouw en plein van hogeschool NHL Stenden in Leeuwarden. 

01:23 – 01:50      Froukje en Sieta zitten tegenover elkaar in gesprek. 

01:50 – 01:55      Sfeerbeeld van een kunstwerk van een persoon. En teksten in beeld. 

01:56 – 02:13      Froukje en Sieta zitten tegenover elkaar in gesprek.

02:13 – 02:16       Huis in Friesland. 

02:16 – 02:18       Kinderen spelen met Lego, ouders zitten op de bank. 

02:19 – 03:19       Froukje met het gezin in gesprek. Terwijl de kinderen aan het spelen zijn met Lego. 

03:20 – 03:58       Froukje en Sieta zitten tegenover elkaar in gesprek.

03:59 – 04:31       Froukje met het gezin in gesprek. Terwijl de kinderen aan het spelen zijn met Lego. 

04:31 – 04:38       Pompeblêd met tekst. 

04:38 – 04:44      Pompeblêd komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond.

Aflevering 2

Froukje:

• Ik ben Froukje en ik werk elke dag met de Friese taal. Ook vandaag, terwijl ik je meeneem in de BFTK; 
  de afspraken die het Rijk en de provincie hebben gemaakt over het Fries.
• De vorige keer in ‘Gewoan Frysk; de taal fan thús’ sprak ik over taaloverdracht.
• Deze keer: Fries in het beroepsonderwijs.
• Een groot deel van de BFTK gaat over Fries in het onderwijs. Afgelopen jaren is daar veel aan gewerkt.
• Mooie ontwikkelingen, want in veel sectoren kan de Friese taal van betekenis zijn.
• Het voelt vertrouwd als Friezen hun eigen taal kunnen spreken.
• Hoe zit dat eigenlijk? Hoe kan een taal je op je gemak stellen? 

Sieta:                                  

• Kijk, gaan we hier naar links.

Froukje:                             

• Dit is het werk van… jullie gang? 

Sieta:                                  J

• Ja, hier is onder andere de kamer van het lectoraat meertaligheid en geletterdheid.
• We zien hier een project van het lectoraat. En daarbinnen hebben verschillende scholen meegedaan en hebben kinderen in hun eigen taal een spreekwoord of andere mooie zin opgeschreven.
• Je ziet hier Russisch, Koerdisch. 

Froukje:                             

• Ook in eigen schrift. 

Sieta:                                  

• Ook in eigen schrift inderdaad. Papiaments, Turks.
• Dit is vooral om kinderen hun trots op hun eigen moedertaal mee te geven.

Froukje:                             

• Maar ook de rijkdom ervan hè?

Sieta:                                  

• Ja, ook de rijkdom,  en om te laten zien dat de taal gehoord en gezien mag worden. 

Froukje:                             

• Mooi!

Anneke:                           

• Ik ben Anneke Hol en ik werk als klinisch psycholoog. Dat doe ik op twee plekken. Ik werk voor GGZ Friesland, daar ben ik met name op het integraal zorgakkoord actief. En ik werk bij Fier als directeur en als klinisch psycholoog.

Froukje:                             

• En gebruik je daar ook Fries?

Anneke:                             

• Ja, ik gebruik heel veel Fries. Waar het maar kan, hoor je mij Fries spreken. Ik check ook even in het eerste contact; spreken we Fries of spreken we Nederlands? Want als je één keer in het Nederlands begint, is het moeilijk om naar het Fries over te schakelen, is mijn ervaring. Dus ja, waar het kan; ik voel mezelf beter als ik Fries spreek. 
   
• En ik weet hoe belangrijk het voor de ander kan zijn. We hebben het over psychische problemen, mensen die in de knel zitten of in acute situaties. Dus dan is de stress heel hoog. Of het gaat om lastige klachten, die je onder woorden moet brengen. En de taal waarmee je bent opgegroeid, waarin je geleerd hebt te verwoorden wat je voelt, daar praat je toch het makkelijkst in. 

Froukje:                             

• Dat zit heel diep dus? 

Anneke:                             

• Ja, dat zit heel diep. En hoe hoger de stress is, hoe meer je…
• dat herken je misschien zelf ook wel -

Froukje:                             

• Als je schrikt ofzo?

Anneke:                             

• Ja, dan val je terug naar wat het dichtst bij ligt. Wat het dichtst bij jouw standaardinstelling zit, en dat is je moedertaal.

Froukje:                            

• Dus therapie is eigenlijk efficiënter als je het in je moedertaal doet? Dat geef je ook mee aan de mensen bij Fier?

Anneke:                             

• Jazeker. En ik zie het hier nog eens extra want we hebben niet alleen mensen in het Fries. En je ziet mensen gewoon ontspannen wanneer ze in hun eigen taal kunnen communiceren. 

Froukje:                           

• Jij bent student of ben je aan het werk? 

Luca:                                  

• Ik loop hier stage op de dagbesteding. Ik heb hier vorig jaar ook stage gelopen en daar heb ik een bijbaan aan overgehouden.
• Froukje:                        
• En welke opleiding doe je? 

Luca:                                  

• Ik doe nu: Helpen in zorg- en welzijn, eerste jaar.

Froukje:                             

• En als Luca Nederlands zou spreken, zou dat anders voor u zijn? 

Meneer:                            

• Nee, ik schakel eigenlijk zo. Ik doe een knopje om en ga in het Nederlands verder. 

Froukje:                             

• En hoe is dat voor jou Luca? Als andere mensen.. Wordt hier veel Fries gesproken?  

Luca:                                 

• Ja, echt bijna iedereen praat hier Fries.

Froukje:                             

• Dus voor jou logisch om Fries te gebruiken? 

Luca:                                  

• Ja, zo kom ik wel binnen.

Froukje:                            

• En wordt er bij jou op school ook aandacht aan besteed? Aan het Fries?

Luca:                                 

• Steeds meer.

Froukje:                             

• En je zit op school in Leeuwarden, zijn er ook mensen die Fries niet als moedertaal hebben of misschien een andere moedertaal?

Luca:                                  

• Ja, ik ben een van de weinigen die Fries praat inderdaad. 

Froukje:                             

• Dus het is wel goed dat er meer aandacht voor komt eigenlijk?

Luca:                                  

• Ja vind ik wel, het zou wel logisch zijn.

Froukje:                             

• Nou zegt meneer Bakker het maakt mij niet uit. Heb jij dat gevoel zelf ook bij de mensen? 

Luca:                                 

• Veel mensen maakt het niet uit inderdaad, maar twee cliënten van mij vinden het wel fijner als je ze in het Fries benadert, dan in het Nederlands. 

Froukje:                             

• Tip: Er zijn meer mensen die Fries kunnen dan je misschien denkt. Ook als de ander geen Fries spreekt. Probeer het eens!

Audiodescriptie

00:00 – 00:02   Pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond. 

00:03 – 00:07   Froukje als sticker lopend door de middennaad van een boek. Met achter haar de Nederlandse en Friese vlag. 

00:07 – 00:14   BFTK voor een pompebled. Verandert naar Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer. 

00:14 – 00:18   Kinderen spelen met Lego, tekst  ‘de vorige keer’ over het beeld. 

00:18 – 00:21   Froukje en Sieta in gesprek, zittend op een trap. 

00:21 – 00:26   Underwiis en ûndersyk in tekst en een vergrootglas dat over het woord beweegt. 

00:27 – 00:44   Sfeerbeelden van mensen op het schoolplein, in schoollokalen en in de zorg. 

00:45 – 01:13   Sieta en Froukje in gesprek in de schoolgangen. 

01:13 – 01:17   Close-ups van de kunstwerken die kinderen hebben gemaakt. 

01:17 – 01:34   Sieta en Froukje in gesprek in de schoolgang. 

01:34 – 01:42   Froukje loopt het gebouw van Fier, locatie Leeuwarden binnen. 

01:42 – 03:18   Froukje en Anneke in gesprek. 

03:18 – 03:23   Luca, werkende in de zorg, loopt naar een appartement en begroet de meneer. 

03:24 – 04:40   Luca, Froukje en meneer, zitten tegenover elkaar en zijn in gesprek. Ondertussen zie je beelden dat Luca meneer helpt. 

04:40 – 04:47   Pompebled met tekst: Tip! Der binne mear minsken dy Frysk kinne dan dast miskien tinkst. Ek as de oar gjin Frysk praat. Besykje mar ris. 

04:47 – 04:52   Pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond.

TRANSCRIPT:

Froukje:           

• Ik ben Froukje
• en ik werk elke dag met de Friese taal.
• Ook vandaag, terwijl ik je meeneem in de BFTK;
• de afspraken die het Rijk en de provincie hebben gemaakt over het Fries.
• De vorige keer in ‘Gewoan Frysk: de taal fan thús’ sprak ik over Fries in het beroepsonderwijs.
• Deze keer: digitalisering.
• We leven in een digitaal tijdperk.
• Ontwikkelingen volgen elkaar snel op.
• En omdat ze van over de hele wereld komen, is de voertaal daarin vaak Engels. De Europese Unie is groot voorstander van meertaligheid, ook binnen de digitale technologie.
• Zoals AI dat Fries, maar ook andere minderheidstalen, verder helpt.
• Gboard en shiftkey zijn populaire toetsenbord apps, die kunstmatige intelligentie gebruiken om typefouten te verbeteren.
• En dat kan dus ook in het Fries. 

Hindrik:          

• Ik ben Hindrik Sijens en ik werk op de Fryske Akademy.
• En daar zijn we nu ook.
• We zijn nu in een kamer van de Fryske Akademy.
• Ik werk hier al bijna veertig jaar. 

Froukje:           

• Op de afdeling taalkunde en dan bij de Friese woordenboeken?
• En was dit altijd jouw droombaan? Dat je dacht: daar moet ik bij zijn. 

Hindrik:           

• Ik wist wel altijd van de Fryske Akademy af.
• En op een gegeven moment was hier toen een vacature. En toen heb ik gesolliciteerd en ben ik aangenomen. Zo beland je hier dan. 

Froukje:           

• Hoe kijk je dan naar de Friese taal? 

Hindrik:            

• Ik kijk nu nog zo van: het is een mooie taal is om te bewaren.
• Maar ook: het is een communicatiemiddel in de maatschappij.
• En dan vooral in de gemeenschap en er moeten allerlei faciliteiten gecreëerd worden om dat te doen. 

Froukje:          

•  Maar uiteindelijk moeten mensen het gewoon gebruiken. 

Hindrik:           

• Je kan van alles optuigen, maar.. 

Froukje:           

• Ja, maar je kunt ze ook helpen om het te gebruiken. 

Hindrik:           

• En dat doen we hier ook, door taaldingen te maken. 

Froukje:           

• En dat zijn ook digitale hulpmiddelen? 

Hindrik:            

• Ja, dat zijn zeker ook digitale hulpmiddelen. Toen ik hier kwam, werden woordenboeken uitgebracht op papier. En nu is het nog maar de vraag of we dit jaar een woordenboek maken. En als we dat doen, dan is het via het internet en apps beschikbaar. Je hebt ook werkboeken op papier. 

Froukje:          

•  Ik neem aan dat niet iedereen een woordenboek in de kast heeft staan, maar als het digitaal beschikbaar is… 

Hindrik:            

• Vooral de mensen die werken met productie in de Friese Taal, dus teksten schrijven enzo, dan is digitaal handig. De spelchecker, of een stukje laten vertalen. Maar je hebt ook mensen die het gebruiken als naslagwerk. En die hebben toch het liefst een boek open. Dat vinden ze dan mooi. 

Froukje:           

• En de Friese taal met wat Engelse invloeden, is dat erg? 

Hindrik:            

• Ik zou de taal wel willen bewaren, maar ik ben ook heel reëel.Taal verandert en komt er meer Engels in, dan is dat ook gewoon haar communicatie. Wat moet ik er dan van vinden? 

Froukje:           

• Dus we moeten straks misschien wat Engelse woorden in de Friese hulpmiddelen zien te verwerken. 

Hindrik:            

• Dat gebeurt in feite al. Een woord als smart, of zoiets, daar denk ik nu net aan.Dat staat echt wel in die hulpmiddelen, en ook in ons werkboek, Nederlands - Fries. 

Froukje:           

• Blijft het Fries bestaan?

Hindrik:            

• In een of andere vorm wel denk ik. Het wordt doorgegeven binnen gezinnen. En dat zal nog wel wat generaties doorgaan. En ja, wat voor Fries dat precies is… Het Fries van 100 jaar geleden is ook al heel anders Fries dan dat wij nu gebruiken. Dus het verandert. En in deze gemeenschap blijft dat nog wel, denk ik. 

Froukje:          

•  We zijn nu op het plein bij NHL Stenden. En we gaan kijken hoe jongeren hier de Friese taal gebruiken. Gebruiken ze het op hun telefoon? Appen ze met vrienden en familie? Of misschien wel helemaal niet? En dan zijn we ook benieuwd of ze daar handige apps bij gebruiken, zoals Swiftkey of Gboard. Of dat ze het gewoon op gevoel doen. 

Froukje:          

•  Ik ben benieuwd: zijn jullie Friestalig? 

Meisje 1:         

• Ja, ik wel. Thuis wel. 

Froukje:           

• Jij ook? 

Meisje 2:         

• Ja, ik ben Fries opgevoed. Normaal spreek ik Nederlands, maar dit kan wel even in het Fries. 

Froukje:           

• Dus je praat wel Fries, maar je appt niet in het Fries met vrienden Fries bijvoorbeeld? 

Meisje 1:         

• Nee, ik ben heel dislectisch, dus Nederlands is al een probleem voor mij. Mijn neef appt mij wel altijd in het Fries. Dan probeer ik in het Fries te reageren, maar dan weet ik zeker dat mijn taal niet klopt. Dus dan ga ik in het Nederlands verder. Dus het is meestal een heen en weer werking van half-Nederlands, half-Fries. Dan gooi ik er hier en daar nog even een Fries woord tussen en dan vind ik het wel prima. 

Froukje:           

• Vinden jullie het dan ook belangrijk om een app, zoals Gboard of Swiftkey op je telefoon te zetten en te gebruiken?
• Dat kennen jullie niet eens? 

Meisje 1:         

• Nee, geen idee wat dat is. 

Froukje:           

• Het is een soort autocorrect 

Meisje 1:         

• Oh, voor het Fries dan? 

Froukje:          

•  Ja.

Meisje 2:         

• O, dat is wel een goede stap denk ik.

Froukje:         

•  Hoi, jullie zijn wel heel druk met de telefoon. 

Meisje 3:        

•  Ja, even appen hoe laat ik thuis ben. 

Froukje:           

• En in welke taal was je aan het appen? 

Meisje 3:         

• Fries. Ja, met mijn moeder. 

Froukje:           

• Altijd?

Meisje 3:         

• Ja, met mijn familie wel ja. 

Froukje:           

• Hé,spreek jij Fries? 

Jongen 1:        

• Ja, natuurlijk. 

Froukje:           

• Ja?

Jongen 1:        

• Ja, ik kom uit Friesland, dus ja. 

Froukje:           

• En jij spreekt Fries, maar gebruik je ook Fries op de socials, op whatsapp bijvoorbeeld?

Jongen 1:        

• Ja, ik schrijf het wel. Ook met mijn ouders. Maar met vrienden wat minder. Meestal Nederlands.

Froukje:           

• Weet je ook hoe je het moet schrijven? 

Jongen 1:       

•  Een beetje. Ik heb het gevoel dat ik het wel beter kan dan mijn vrienden. Maar ik leer het een beetje van mijn ouders. Nou, hier bijvoorbeeld. Hier wordt wel Fries gesproken.

Froukje:           

• Hier heb je ook apps voor he? 

Jongen 1:        

• Ja klopt, ik heb ook autocorrectie in het Fries op mijn telefoon staan. Kijk hier bijvoorbeeld. 

Froukje:          

•  En dan maakt hij automatisch er een y van. Om in het Fries, hoofdletter, te typen. Nou, heel veel typplezier zou ik zeggen. 

Jongen 1:        

• Ja, dankjewel. 

Froukje:           

• Tip: Fries schrijven is met al die digitale ontwikkelingen niet zo moeilijk meer. Probeer het eens! 

Audiodescript

00:00 – 00:02              Wit pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond. 

00:03 – 00:06              Froukje als sticker lopend door de middennaad van een boek. Met achter haar de Nederlandse en Friese vlag. 

00:07 – 00:08              Tekst BFTK in beeld, veranderd in tekst Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer.

00:14 – 00:19              Vrouw in beeld die achter haar computer staat, met daaroverheen de tekst: De foarige kear.

00:20 – 00:23              Witte tekst in blauw beeld: Digitalisearring

00:24 – 00:39              Froukje zit op een bank buiten met haar telefoon in haar hand.

00:40 – 00:46              Logo Gboard en Swiftkey komen in beeld

00:47 – 00:49              Tekst komt in beeld: om typeflaters te ferbetteren/ferbetterjen

00:50 – 01:00              Froukje zit tegenover Hindrik aan een tafel bij het raam in het gebouw van de Fryske Academy.

01:01 – 01:08              Hindrik zit achter zijn laptop aan zijn buro te typen.

01:09 – 01:28              Froukje zit tegenover Hindrik aan een tafel bij het raam in het gebouw van de Fryske Academy.

01:29 – 01:37              Froukje schuift een la vol met kaartjes open en haalt daar een kaartje uit dat ze van dichtbij bekijkt.

01:38 – 02:06              Froukje zit tegenover Hindrik aan een tafel bij het raam in het gebouw van de Fryske Academy.

02:07 – 02:12              Hindrik zit achter zijn buro met een woordenboek opengeslagen in zijn handen. Hij bladert er wat doorheen.

02:13 – 02:28              Froukje zit tegenover Hindrik aan een tafel bij het raam in het gebouw van de Fryske Academy.

02:29 – 02:34              Froukje loopt langs een rek met boeken. En pakt een woordenboek uit het rek. Ze slaat er een open en leest er in.

02:35 – 03:00              Froukje zit tegenover Hindrik aan een tafel bij het raam in het gebouw van de Fryske Academy.

03:01 – 03:08              Het gebouw en plein van de NHL Stenden komt in beeld. Je ziet mensen op bankjes zitten.

03:09 – 03:26              Froukje staat met een microfoon op het plein voor de NHL Stenden.

03:27 – 04:27              Froukje neemt plaats op een bank naast 2 meisjes met haar microfoon. En stelt hen vragen.

04:28 – 04:39              Froukje loopt met haar microfoon op 2 meisjes af die net uit de hoofdingang van NHL Stenden komen. En stelt hen vragen.

04:40 – 04:26              Froukje loopt met haar microfoon over het plein voor de NHL Stenden op een jongen af en stelt hem vragen. Daarna kijken ze samen op zijn telefoon.

04:27 – 05:33              Op een witte achtergrond komt blauwe tekst tevoorschijn: Tip! Frysk skriuwe is mei al dy digitale ûntwikkelings dus net sa dreech mear. Besykje it mar ris!

05:34 – 05:36              Wit pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond.

TRANSCRIPT 

Froukje:            

• Ik ben Froukje en ik werk elke dag met de Friese taal. Ook vandaag, terwijl ik je meeneem in de BFTK; de afspraken die het Rijk en de provincie hebben gemaakt over het Fries.
• De vorige keer in ‘Gewoan Frysk; de taal fan thús’ sprak ik over de digitalisering van het Fries. Deze keer: zichtbaarheid. We wonen in Friesland. Dat is wel duidelijk als je door de provincie rijdt. Friese plaatsnaamborden zijn overal.Maar we zien ook Nederlands en Engels in het straatbeeld. Wat betekent dat precies voor de Friese taal?Misschien is het je weleens opgevallen: ook op sociale media en online platformen komt er steeds meer Fries voorbij. Zo zijn er ook Friese influencers, die het fries zichtbaar maken. 

Martijn:             Ha, goeie, hé. Ja, wat leuk. Wie ben jij? 

Froukje:            Ik ben Froukje, hoi. 

Martijn:             Froukje. Ik ben bezig met de was. 

Froukje:            Was je druk met de was?

Martijn:             Ja, wil je mij helpen? 

Froukje:            Zal ik je helpen? 

Martijn:             Kom maar even binnen. 

Froukje:            Ja, ik ben benieuwd! 

Martijn:             Hé, hou op jong, hè, ja, oké.

Froukje:            Nou Martijn,

Martijn:             Zo, ja. Daar was ik weer. Ja, hé, zo. Hallo.

Froukje:            Wat heb je voor mutsje daar? 

Martijn:             Dit is een Fries shirt, sommigen denken dat het een onderbroek is.Dat heb ik weer de hele week gehoord, maar het is een Fries shirt. En dan ben ik even een Friese moeder, Betty Dijkstra. 

Martijn:             Nou lieverd, eens even kijken wie er dood zijn. Ja wat zijn we lekker weg he,  nou Sjouke even op de foto voor oma. Oke joe hooi.

Froukje:            In jouw sketches heeft de Friese taal wel een hele belangrijke rol. Ook al is dat een beetje met een knipoog. Maar hoe voelt het Fries nou voor jou? Wat heb je met de taal? 

Martijn:             Ik durf wel te zeggen dat ik een trotse Fries ben. Ik ben daar echt mee opgegroeid. Ook bij pake en beppe. . Mijn pake was een hele fanatieke Fries. Als er een Fries op de Nederlandse televisie was, dan glunderde hij. En als mensen een vervelende opmerking maakten over die Fries, dan werd hij witheet. En dan overdrijf ik niet. Dus dat heb ik wel meegekregen. En ik ben ook wel een trotse Fries. Hoe ik dat allemaal doe, dat ik mijn moeder nadoe. En mijn vader nadoe, dat heb ik gewoon echt meegemaakt. Vroeger. En nu nog. We gaan wel eens uit eten. En dan doet mijn moeder iets, en dan zegt mijn vader: ‘Dit moet niet in de filmpjes.’ Maar dat doe ik wel natuurlijk.

Interviewer:    Heeft u weleens filmpjes van hem gezien? 

Moeder Martijn:          Ja, ik vind het niet altijd leuk. 

Froukje:            En zijn het vooral Friesen die jou volgen of ook mensen uit andere provincies? 

Martijn:            Nou, vooral Friezen natuurlijk. Maar ook wel uit andere provincies. Er was laatst iemand die zei: ‘Mijn vriendin woont nu samen met mij in het midden van het land. En die komt uit Fryslân. En door jouw filmpjes leren we een beetje Fries. En door jouw filmpjes leren we dan een beetje het Fries. Dat vind ik wel heel erg leuk. 

Froukje:            Nou dit is dan de fysieke wereld, maar we hebben ook een digitale wereld. Daar wordt ook Fries gebruikt. 

Sieta:                 Ja, absoluut. Op internet, op sociale media, in filmpjes, in vlogs. Ja, het wordt wel gebruikt. 

Froukje:            Hoe belangrijk is dat? 

Sieta:                 Ik denk dat dat heel belangrijk is. Met name voor de jongere generatie, die daar veel mee heeft. Dan is het heel mooi dat ze dan op internet een Friese video tegenkomen. Voor de status. Maar ook voor het horen en zien van de taal. Al denk ik dat het meer horen is, dan zien, maar dat doet er wel echt toe. 

Froukje:            Tip: Schrijf eens een Fries kaartje. Of zet eens een Friese post op jouw sociale media. Dat levert leuke reacties op. Probeer het maar eens!

AUDIODESCRIPTIE:  

00:00 – 00:02               Pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond.  

00:03 – 00:07               Froukje als sticker lopend door de middennaad van een boek. Met achter haar de Nederlandse en Friese vlag.  

00:07 – 00:14               De letters: BFTK veranderen naar Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer.  

00:14 – 00:20               De foarige kear. Een jongen laat iets op zijn telefoon zien aan Froukje. 

00:21-00:26                 Het woord ‘Sichtberens’ voor een blauwe achtergrond. 

00:27 – 00:36               Verschillende beelden van Friese plaatsen, plaatsnaamborden en verkeersborden. 

00:37 – 00:43               Logo van Instagram, Facebook en Whatsapp bewegen voor een blauwe achtergrond. 

00:44 – 01:00               Froukje belt aan. Martijn doet open met een Fries hoofddeksel op en wat was over zijn schouder. 

01:00 – 01:07               Martijn die roept naar mensen op straat en gaat naar binnen. 

01:07 – 01:26               Froukje en Martijn staan in de keuken te praten. Martijn haalt zijn hoofddeksel van zijn hoofd en gaat uit zijn rol. 

01:27 – 01:38               Telefoon voor blauwe achtergrond laat drie filmpjes van Martijn in zijn Friese rol zien. 

01:38 – 02:26               Froukje en Martijn staan in de keuken te praten.

02:26 – 02:32               Telefoon voor blauwe achtergrond laat een interview van Martijn en zijn moeder zien. 

02:33 – 02:51               Froukje en Martijn staan in de keuken te praten.

02:52 – 03:32               Sieta en Froukje lopen samen door de school. Ze staan in de gang en praten. 

03:33 – 03:39               Een wit vlak zakt van boven in beeld. Met de tip in tekst. 

03:40 – 03:46               Pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond. 

TRANSCRIPT:

Froukje:                      Ik ben Froukje en ik werk elke dag met de Friese taal. Ook vandaag, terwijl ik je meeneem in de BFTK; de afspraken die het Rijk en de provincie hebben gemaakt over het Fries.

De vorige keer in ‘Gewoan Frysk: de taal fan thús’ spraken we over de      zichtbaarheid van het Fries. Deze keer: decentraal taalbeleid.

Decentraal taalbeleid houdt in dat provincie, gemeente en andere  overheden meer verantwoordelijkheid krijgen over het Fries. Dus niet Den Haag bepaalt, maar de overheden in Friesland zelf. Het Rijk en de provincie willen dat overheden en organisaties, die actief zijn binnen Friesland, nadenken over de Friese taal.
Dus als inwoners contact hebben met de belastingdienst of het CIJB, zou dat idealiter in het Fries moeten kunnen.

Froukje:                       Sinds 1955 mag je het Fries gebruiken in de rechtspraak. Dat is wettelijk vastgelegd. 

Froukje:                       Waarom is het belangrijk dat ze dat doen of mogen doen?

Sieta:                           Omdat je je beter kunt uitdrukken in je moedertaal. Dus in dit geval mag het in Friesland in het Fries. Als het gaat om emotioneel gebeuren, dan is het heel mooi dat mensen bij hun eigen taal kunnen blijven. En zich goed kunnen uitdrukken in die taal. Er zijn ook gewoon mensen die dat minder goed kunnen in het Nederlands. Die dat minder goed machtig zijn en het heel graag in het Fries doen willen.

Froukje:                      Wat doet een meertaligheid coördinator nou precies?

Gerard:                       De meertaligheidscoördinator van Waadhoeke promoot de vier eigen talen die we hebben. Dat is het Fries, het Bildts, Het Franekers en het Nederlands. Maar het Nederlands heeft eigenlijk niet zoveel hulp nodig.

Froukje:                      En je bent de enige in Friesland?

Gerard:                       Nog wel. Omdat het als pilotproject begon, was ik de enige meertaligheidscoördinator. Wat heel mooi is, is dat we in nauwe samenwerking met de provincie, met de gedeputeerde en ambtenaren erbij tijdens de BFTK-onderhandelingen erop aangedrongen hebben  dat eigenlijk elke gemeente in Friesland baat zou hebben bij een meertaligheidscoördinator. Het idee, wij leven natuurlijk in een meertalige wereld. Dat is gewoon een feit en ik denk dat het heel mooi is om dat te laten zien. Omdat het veel rijkdom in zich heeft.

Froukje:                      Hoe kijk je dan aan tegen de overlevingskansen van zulke kleine talen? Want dat lijkt me ook wel heel lastig.

Gerard:                        Ja, dat is lastig. Ik zei al; ik heb het Bildts met de paplepel ingegoten gekregen. In de jaren tachtig was het legendarische programma: ‘Van gewest tot gewest’ eens bij mijn pake, die zich ook voor het Bildts inzette. En toen vroegen ze: “Hoe lang geeft u het Bildst nog?” En toen reageerde hij: “Ik geef het zolang als ik leef.” Nou, mijn pake is in 2000 overleden, dus het Bildts heeft hem ver overleefd. Ik echo hem altijd na. Ik zeg ook altijd: als we allemaal zeggen: het Fries of het Bildts overleefd ons wel, dan houden we het nog heel lang uit.

Froukje:                       Tip: heb je contact met de gemeente, belastingdienst of een ander overheidsorgaan? Dan mag je dus Fries spreken en schrijven. Probeer het maar eens!

Audiodescript

00:00 – 00:02              Wit pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond. 

00:03 – 00:06              Froukje als sticker lopend door de middennaad van een boek. Met achter haar de Nederlandse en Friese vlag. 

00:07 – 00:12              Tekst BFTK in beeld, veranderd in tekst Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer.

00:13 – 00:22              Je ziet Froukje lopen over een galerij en aanbellen bij een appartement. De tekst de foarige kear komt in beeld. Martijn doet open als zijn typetje Betty Dijkstra.

00:23 – 00:27               De tekst Desintraal taalbelied komt in beeld in een groot blauw vlak.

00:28 – 00:45               Froukje komt in beeld en staat voor het gemeentehuis in Leeuwarden.

00:46 – 00:49               Er komt een blauw vlak in beeld met de tekst 1955.

00:50 – 00:52               In het blauwe vlak is het icoon van rechtspraak te zien.

00:53 – 01:21               Froukje en Sieta de Vries zitten op een trap in het gebouw van NHL Stenden te praten.

01:22 – 01:24               Froukje loopt buiten het gemeentehuis van de gemeente Waadhoeke en loopt naar binnen.

01:25 – 01:28               Je ziet stickers op verschillende deuren zitten in meerdere talen, Bildts, Franekers, Nederlands en Frysk.

01:29 – 01:40               Je ziet Gerard en Froukje lopen in de hal van het gemeentehuis.

01:41 – 02:16               Gerard en Froukje ziten in de raadszaal nonchalant op een van de desks.

02:17 – 02:18               Een tegeltableu van het wapen van de gemeente Waadhoeke komt in beeld.

02:19 – 02:20               Je ziet papieren viltjes in beeld waarop teksten staan als: Wenje yn de stêd of op it plattelân?, Gewoan dyn aigen taal, Rûntsje?, etc.

02:21 – 02:50               Gerard en Froukje ziten in de raadszaal nonchalant op een van de desks.

02:51 – 02:59              Op een witte achtergrond komt blauwe tekst tevoorschijn: Tip! Hast kontakt mei de gemeente, belestingtsjinst of in oar oerheidorgaan? Dan meist dus Frysk prate of skriuwe. Besykje mar ris!

03:00– 03:04               Wit pompebled komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond.