De inhoud is geladen.

pompeblêd met tekst: Provinsje Fryslân

Beschikbare talen:

pompeblêd met tekst: Provinsje Fryslân

Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer

Een man en vrouw lopen al pratend door de hal van een gebouw

Op maandag 8 april 2024 ondertekenden Hugo de Jonge, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, en Arno Brok, Commissaris van de Koning in Fryslân, de BFTK 2024-2028. BFTK staat voor Bestjoersôfspraak Fryske taal & kultuer. In het akkoord staat hoe het Rijk en de provincie Fryslân in de periode 2024-2028 werken aan de bescherming en bevordering van de Friese taal en cultuur. Want de Friese taal is heel bijzonder, en tegelijkertijd ook ‘Gewoan Frysk’. De taal fan thús. 

Provincie Fryslân kreeg 18 miljoen euro om de afspraken uit de BFTK uit te voeren. Het geld wordt verdeeld over vijf taalprioriteiten: de speerpunten. Gedeputeerde Eke Folkerts: “Fries is de taal van het hart van heel veel Friezen. Met de afspraken die we nu met het Rijk hebben gemaakt, kunnen wij het gebruik van het Fries verder versterken. Het Fries verdient overal een gelijkwaardige plek. Niet alleen thuis, op school of in contact met overheidsinstanties, maar ook in de online wereld en in alle vormen van cultuur. Denk daarbij aan bijvoorbeeld iepenloftspullen, muziek en literatuur, maar zeker ook films, booktoks en podcasts. Ik zie uit naar de eerste Friestalige krimi op nationale televisie of bij een internationale streamingsdienst.”

CdK Brok en toenmalig minister Hugo de Jonge tekenen de bestuursafspraak. Gedeputeerde Eke Folkerts staat in het midden en kijkt toe.

De speerpunten van de BFTK

Die vijf speerpunten klinken als volgt: zichtbaarheid van het Fries in de openbare ruimte, digitalisering van het Fries, Fries in het onderwijs en onderzoek, taaloverdracht tussen generaties en decentraal taalbeleid. Waar ze over gaan? We leggen het uit! In de videoreeks ‘Gewoan Frysk; de taal fan thús’ nemen we de kijker mee in de BFTK.

De videoreeks bestaat uit vijf afleveringen. In iedere aflevering staat één speerpunt centraal. Benieuwd wat het decentraal taalbeleid precies betekent? Hoe taaloverdracht kan klinken als er  thuis drie verschillende talen gesproken worden? Of hoe een superflexibel brein tot stand komt? Kijk mee!

Speerpunt: Zichtbaarheid Friese taal in de openbare ruimte

Minister Hugo de Jonge: “Taal is overal, iedere dag. En dan is het fijn als dat de taal is die het dichtst bij je staat, in welke regio je ook woont. Want taal is onlosmakelijk verbonden met wie je bent. Voor veel Friezen is dat het Fries. Daarom is het belangrijk dat we het gebruik van deze taal beschermen en versterken. Met deze nieuwe Bestjoersôfspraak leggen we de lat hiervoor flink hoger.”

De audiodescriptie in de video volgt binnenkort. De uitgeschreven versie van de audiodescriptie is te vinden via onderstaande knop 'Transcript & audiodescriptie'.

Transcript & audiodescriptie

Transcript video

Froukje:             

  • Ik ben Froukje.
  • Opgegroeid in Hallum met mijn ouders en vier zussen.
  • Taal heeft mij altijd al geïnteresseerd.
  • En mijn zussen ook. Alle vijf hebben we een taal gestudeerd.
  • Alleen mijn jongste zusje en ik wonen nog in Fryslân.
  • De anderen in Noorwegen en Schotland. En het bijzondere? Ook daar hoor je Fries.
  • Al mijn buitenlandse neefjes en nichtjes spreken Fries. Die taal verbindt ons.
  • Maar niet alleen ons. De taal verbindt ook veel andere Friese gezinnen.
  • Het is de taal van thuis.
  • Generaties lang doorgegeven.
  • Maar het Fries staat ook onder druk.
  • Daarom maken het Rijk en de provincie afspraken hoe ze de Friese taal willen beschermen en bevorderen.
  • Die afspraken staan in de BFTK. De Bestuursafspraak Friese Taal en Cultuur.
  • In deze videoserie ‘Gewoan Frysk; de taal fan thús’ neem ik jullie mee in de BFTK aan de hand van de vijf thema’s die daarin staan.
  • Deze keer: Taaloverdracht. Want met steeds meer gemengde taalrelaties is het Fries niet altijd even vanzelfsprekend.
  • En dat terwijl meertaligheid een groot cadeau kan zijn.

Sieta:                 

  • Ik ben Sieta de Vries en ik werk op de pabo van NHL Stenden Hogeschool in Leeuwarden. 

Froukje:            

  • En wat doe je daar precies? 

Sieta:                  

  • Ik ben docent Fries, of eigenlijk: docent Friese taal en cultuur zoals we vandaag de dag zeggen.
  • Daarnaast begeleid ik studenten in hun eigen studievaardigheden en -voortgang. 

Froukje:             

  • En wat is dan die meerwaarde van meertaligheid?

Sieta:                  

  • Dat je het gewend bent om steeds te schakelen tussen talen. Dus je houdt je brein echt heel flexibel.
  • Je pikt ook heel snel weer andere talen op. Die vergelijk je met de talen in je hoofd.

Froukje:             

  • Talen die je al kent?

Sieta:                  

  • Ja, talen die je al kent.
  • Er is vaak een grote overeenkomst tussen talen.
  • Als je een nieuwe taal leert, kijk je naar de verschillen en naar de overeenkomsten. En dat leert heel makkelijk. 

Froukje:                            

  • In het dorpje Berltsum, hoor je meerdere talen door elkaar heen. 

Froukje:                             

  • Maar toen praatten jullie dus Engels met elkaar. En hoe is dat nu dan, hoe is dat hier thuis? 

Man:                                   

  • Mixed. 

Vrouw:                               

  • Toen wij elkaar leerden kennen en toen we in Nederland woonden en de kinderen er nog niet waren, praatten wij meer Nederlands met elkaar dan dat we nu doen.
  • Maar toen de kinderen kwamen, zijn we weer overgestapt op Engels en Fries. 

Froukje:                             

  • En waarom wilde je graag Fries tegen de kinderen praten? 

Vrouw:                               

  • Ik vind dat heel belangrijk. Ik vind Fries sowieso een mooie taal.
  • Ik app ook alles in het Fries. Ik schrijf graag in het Fries. Ik lees graag in het Fries.
  • Dus ik vind het wel belangrijk om dat mee te geven. 

Froukje:                             

  • Hé Nick en Mark, jullie praten dus Fries, Nederlands en Engels.
  • Maar hoe doen jullie dat dan met elkaar? Als jullie met elkaar spelen? 

Kind:                                    

  • Engels en soms als we buiten zijn, dan Nederlands. En wanneer er iemand anders is, en het niet buiten is, dan spreken we meestal Fries. 

Froukje:                             

  • Is het erg als je iemand Fries hoort spreken met een Engels accent? Of als er Engelse woorden of Nederlandse woorden tussendoor komen? Als dat in één huis gesproken wordt, dan mengt dat wel met elkaar. 

Sieta:                                  

  • Ja, bij jonge kinderen is dat eigenlijk een heel natuurlijk proces. Jonge kinderen hebben ook vaak een tussentaal. Dus dat is helemaal niet erg.
  • Soms kunnen ze gewoon de taal niet van elkaar scheiden.
  • Dan gebruiken ze een woord van de ene taal in de andere taal.
  • Ik zeg altijd, ook tegen mijn studenten: maak je er geen zorgen om. Dat komt wel weer. 

Froukje:                             

  • Dat brein is wel soepel. 

Sieta:                                  

  • Ja, dat brein is superflexibel. De kinderen scheiden de talen later wel weer. 

Froukje:                             

  • Hebben jullie tips voor mensen die een meertalige relatie hebben - misschien wel Fries en Nederlands? Hoe je het kunt doen? 

Vrouw:                               

  • Volhouden. Consequent volhouden. 

Man:                                    

  • Ja, in het begin gaat het wat langzamer, want ze moeten drie talen leren.
  • En dat is in het begin wat moeilijker.
  • Maar op het moment dat ze door hebben welke taal ze moeten spreken, dan gaat het zonder moeite. 

Froukje:                            

  • En met de hond, welke taal spreken jullie met de hond? 

Kinderen:                         

  • Engels. 

Man:                                   

  • Ja, gewoon Engels. 

Froukje:                             

  • Tip: Talen kunnen heel goed naast elkaar bestaan en door elkaar heen worden gebruikt. Probeer het maar eens!
     

Audiodescriptie 

00:00 – 00:02     Pompeblêd komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond. 

00:03 – 00:07     Froukje als sticker op een stukje aarde, omringd door een molen, een koe, een huis, een Friese vlag en een plaatsbord. 

00:07 – 00:07      Froukje haar vier zussen komen als sticker naast haar. 

00:07 – 00:13      Froukje als sticker lopend door de middennaad van een boek. Met achter haar de Nederlandse en Friese vlag.

00:13 – 00:15      Vijf zussen staan naast elkaar, elk met een vlag achter zich: de Franse, Noorse, Friese, Deense en Schotse vlag.

00:15 – 00:23      Kaartje van Friesland. Op de kaart verschijnen nu ook Noorwegen en Schotland naast Friesland.  

00:24 – 00:31      Neefjes en nichtjes op een stukje grond met de Noorse en Schotse vlag achter zich. 

00:31 – 00:36      Kinderen spelend met Lego. 

00:36 – 00:40      Verschillende plaatsnaamborden uit Friesland .

00:40 – 00:51      Verschillende beelden uit Friesland, natuur, plaatsnaambord en een Friese sticker op een lantaarnpaal. 

00:51 – 00:56      BFTK voor een pompeblêd. Verandert naar Bestjoersôfspraak Fryske Taal & Kultuer. 

00:57 – 01:02      Verschillende beelden van mensen die zijn geïnterviewd. 

01:03 – 01:07      De vijf thema’s van de BFTK: taaloverdracht, onderwijs & onderzoek, digitalisering, zichtbaarheid en decentraal taalbeleid. 

01:07 – 01:09      Ingezoomd op taaloverdracht. En een vergrootglas dat over het woord beweegt. 

01:10 – 01:23      Verschillende beelden van het gebouw en plein van hogeschool NHL Stenden in Leeuwarden. 

01:23 – 01:50      Froukje en Sieta zitten tegenover elkaar in gesprek. 

01:50 – 01:55      Sfeerbeeld van een kunstwerk van een persoon. En teksten in beeld. 

01:56 – 02:13      Froukje en Sieta zitten tegenover elkaar in gesprek.

02:13 – 02:16       Huis in Friesland. 

02:16 – 02:18       Kinderen spelen met Lego, ouders zitten op de bank. 

02:19 – 03:19       Froukje met het gezin in gesprek. Terwijl de kinderen aan het spelen zijn met Lego. 

03:20 – 03:58       Froukje en Sieta zitten tegenover elkaar in gesprek.

03:59 – 04:31       Froukje met het gezin in gesprek. Terwijl de kinderen aan het spelen zijn met Lego. 

04:31 – 04:38       Pompeblêd met tekst. 

04:38 – 04:44      Pompeblêd komt vergroot in beeld en wordt omgezet naar het logo van Provincie Friesland op een blauwe achtergrond.

Speerpunt: Digitalisering van het Fries

We werken met techniek en worden steeds digitaler. Ook het Fries kan hierin niet achterblijven. Want ChatGPT iets vragen in het Fries is alweer heel gewoon, maar een speciale app installeren op je telefoon om foutloos Fries te kunnen typen, is dat nog niet. Ook Siri en Alexa verstaan nog geen Fries, maar wanneer gaat dat veranderen? We zijn hard bezig om de digitalisering van de Friese overheden op orde te brengen, zodat je niet alleen mondeling, maar ook digitaal je overheidsdocumenten kunt aanvragen.

Speerpunt: Fries in het onderwijs en onderzoek 

Een belangrijk deel van de afspraken gaat over het Fries in het onderwijs. Er worden bijvoorbeeld verschillende stimuleringsmaatregelen genomen om te zorgen voor meer leraren Friese taal en cultuur in het basis-, voortgezet en vervolgonderwijs. Daarnaast zijn er middelen vrijgemaakt om een bachelor Fries en een minor Friestalige journalistiek op te zetten om de Friese taal in het primair en voortgezet onderwijs te optimaliseren. 

Verder wordt er gedurende de looptijd van de nieuwe BFTK een practoraat Fries opgericht om de positie van het Fries binnen het mbo te verankeren. Het practoraat doet onderzoek naar de Friese taal en geletterdheid in een meertalige context en ontwerpt taalonderwijs dat aansluit op de meertalige beroepspraktijk in Fryslân. De ondertekening van de afspraken vond daarom plaats bij ROC Firda. Minister De Jonge: “Jongeren zijn de toekomst. Zij spelen dus ook een belangrijke rol bij het behoud van de Friese identiteit. Wat de studenten hier leren, nemen ze straks mee in hun werk als beveiliger of verzorgende. Juist in die functies is het heel belangrijk om mensen in hun eigen taal te kunnen aanspreken.” 

Speerpunt: Taaloverdracht tussen generaties 

Overal ter wereld zijn Friezen te vinden. Of dat nou in Amsterdam, Oslo, of zelfs op een heel ander continent is. Het bijzondere daaraan is dat nieuwe generaties die ergens anders opgroeien dan in Fryslân, toch ook het Fries beheersen. De taal van moeder en vader, de taal van waar je wortels in de grond zitten en je ouders of voorouders geboren zijn. De taal van thuis. Hoe mooi is het dat we allemaal die taal spreken? Dat is wat ons verbindt en onderscheidt.

Speerpunt: Decentraal taalbeleid

Ook stelt het Rijk geld beschikbaar voor het aanstellen van meertaligheidscoördinatoren bij Friese gemeenten. Zij kunnen ondersteuning bieden bij het gebruiken en versterken van het Fries in alle facetten van het gemeentebeleid. Bijvoorbeeld door verbindingen te leggen met organisaties op het gebied van cultuur, onderwijs en het sociale domein. Gedeputeerde Folkerts: “Dat er nu budget vrijgemaakt is om gemeenten te ondersteunen bij deze belangrijke taak vind ik een boppeslach. Daarmee maken we de Friese taal nog zichtbaarder en faciliteren we het Fries nog meer voor onze inwoners.”

Plan van aanpak tot 2028 

Deze vijf aandachtspunten worden tot 2028 uitgelicht en uitgedragen. De provincie zal er alles aan doen, maar uiteindelijk moet het bovenal gebeuren. Door onze inwoners. Door de Friezen. We nodigen je uit om de taal met ons te delen. Gewoan Frysk, de taal fan thús. 

Blaadjes aan de boom met een doorkijkje naar het woord 'Hert' dat op het dak van een gebouw staat

Beschikbare talen: