Burgemeestersaangelegenheden

(her)benoemingsprocedure

De CdK houdt toezicht op een ordelijke procedure met betrekking tot benoeming en herbenoeming van een burgemeester en vervult op andere momenten een wat verdergaande rol.

De burgemeestersbenoemingsprocedure staat omschreven in de Circulaire benoeming, herbenoeming en klankbordgesprekken burgemeester (oktober 2017). In december 2020 werd door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) ook een nieuwe 'Handreiking benoemingsproces burgemeester' uitgegeven.

Een benoemingsprocedure neemt snel 8 maanden in beslag en kent vele stappen.

Belangrijke momenten

Profielschetsvergadering

De gemeenteraad overlegt met de CdK in een openbare raadsvergadering over de eisen waaraan een nieuw te benoemen burgemeester moet voldoen. Deze eisen komen in een zogeheten profielschets, die de raad vaststelt.

Vertrouwenscommissie

De gemeenteraad stelt uit haar midden een Vertrouwenscommissie samen. Hierin zitten meestal de fractievoorzitters. De commissie brengt de raad advies uit over de te benoemen burgemeester. De instelling van de Vertrouwenscommissie vindt meestal plaats in of kort voor de profielschetsvergadering. De werkzaamheden van de commissie vinden plaats onder volstrekte geheimhouding.

Openstelling van de vacature

Enkele dagen na de profielschetsvergadering is de openstelling van de burgemeestersvacature in de Staatscourant en op de website van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Kandidaten mogen hun sollicitatiebrief richten aan Zijne Majesteit de Koning, maar ook sturen naar de Commissaris van de Koning. De openstellingstermijn duurt drie tot vier weken.

Selectie van kandidaten

Als de termijn is gesloten, beoordeelt de CdK welke sollicitanten geschikt kunnen zijn. Hij wint inlichtingen in en voert gesprekken met hen. Hij selecteert een aantal en legt deze voor aan de Vertrouwenscommissie. De commissie heeft inzage in de brieven en Cv’s van alle sollicitanten. De CdK en de Vertrouwenscommissie maken samen de definitieve selectie. De Vertrouwenscommissie gaat met hen in gesprek. Na de gesprekken kan een assessment plaatsvinden.

Aanbeveling van de gemeenteraad

De Vertrouwenscommissie brengt verslag over haar werkzaamheden uit aan de CdK. Ook komt ze met een vertrouwelijk advies aan de gemeenteraad.
De raad besluit achter gesloten deuren welke kandidaten als eerste en tweede op de voordracht komen. De raad maakt de naam van de eerstgenoemde kandidaat openbaar.

Benoemingsbesluit

De gemeenteraad stuurt de aanbeveling naar de minister van Binnenlandse Zaken. De Cdk brengt verslag uit aan de minister. Vervolgens bereidt de minister het Koninklijk Besluit voor. Zijne Majesteit de Koning ondertekent het besluit, net als de minister, die er verantwoordelijk voor is. Bij gemeenten met meer dan 50.000 inwoners legt de minister het concept-Koninklijk Besluit eerst aan het Kabinet voor. De benoeming van een kroonbenoemde burgemeester geldt voor zes jaar.

Installatie en beëdiging

Na publicatie van het Koninklijk Besluit beëdigt de Commissaris van de Koning de nieuwe burgemeester en volgt de installatie in een openbare raadsvergadering. De burgemeester legt ten overstaan van de raad de eed met verklaring of belofte af op grond van artikel 65 van de Gemeentewet. Bij de installatie krijgt de burgemeester de ambtsketen omgehangen en de voorzittershamer overhandigd.

Een benoemingsprocedure neemt snel 8 maanden in beslag.

Toezicht op het functioneren van de burgemeester

Het is de gemeenteraad die in eerste instantie verantwoordelijk is voor het houden van toezicht op het functioneren van de burgemeester. De raad voert functioneringsgesprekken met de burgemeester en kan ook bij andere personen inlichtingen inwinnen, zoals bij de secretaris, wethouders of derden buiten de raad. De raad maakt van die gesprekken een verslag.

De CdK voert zogeheten klankbordgesprekken met de burgemeester. In het klankbordgesprek staat de CdK met de burgemeester stil bij zijn of haar functioneren, het bestuurlijk reilen en zeilen van de gemeente, de verhoudingen in het college van B&W en de raad. Ook kunnen bijzondere voorvallen en problemen aan de orde komen en de persoonlijke situatie van de burgemeester. 

Een belangrijk onderdeel van deze gesprekken is integriteit. Op basis van de Gemeentewet bevordert de burgemeester de bestuurlijke integriteit van de gemeente.

Herbenoemingsprocedure burgemeester

In het vijfde jaar na de benoeming heeft de CdK een klankbordgesprek met de burgemeester. Daarin komt ook de vraag aan de orde of de burgemeester voor herbenoeming in aanmerking wil komen. De ambtstermijn loopt voor de burgemeester na 6 jaar af. Als de burgemeester dit wil, start de CdK de herbenoemingsprocedure.

Deze procedure kent overeenkomsten met de benoemingsprocedure (zie hierboven). De CdK nodigt de gemeenteraad uit om een Vertrouwenscommissie in te stellen. Deze commissie voert gesprekken met de burgemeester, maar betrekt ook raadsleden, wethouders, de gemeentesecretaris en de raadsgriffier.
De Vertrouwenscommissie adviseert vervolgens de raad. De raad stelt uiteindelijk de aanbeveling tot herbenoeming vast. Hierna gaat de procedure verder als bij de eerste benoeming.

Benoeming van een waarnemend burgemeester

Op basis van artikel 78 van de Gemeentewet kan de CdK in bepaalde gevallen een waarnemer benoemen.

Bijvoorbeeld als er plotseling een burgemeestersvacature ontstaat. Als er naar verwachting langer dan twee maanden geen burgemeester is, benoemt de CdK een waarnemend burgemeester. Een waarneming duurt tot het moment waarop er weer een nieuwe, door de Kroonbenoemde, burgemeester is. Uitgangspunt is dat iedere gemeente een door de Kroon benoemde burgemeester verdient.

CdK Brok is van oordeel dat langere waarnemingen in beginsel minder gewenst zijn, tenzij er een bijzondere reden is. Dit kan zijn als er onzekerheid is over de bestuurlijke toekomst van de gemeente of als ze daar nadenken over gemeentelijke herindeling of als besloten is tot gemeentelijke herindeling. In die gevallen kan de waarneming enkele jaren duren. Het spreekt voor zich dat de CdK dit dan overlegt met de gemeenteraad en met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Bij de benoeming van een waarnemend burgemeester heeft de gemeenteraad formeel geen recht van aanbeveling. Toch vraagt de CdK in Fryslân vooraf een beknopte profielschets of kernachtige wensenlijst aan de gemeenteraad. Op basis daarvan selecteert de CdK een capabele kandidaat die in de profielschets past. De CdK laat een raadsdelegatie kennismaken met deze kandidaat. Nadat duidelijk is dat de raad de mening van de CdK deelt, beëdigt de CdK meteen de waarnemend burgemeester.

De CdK geeft een ‘nieuw’ gekozen gemeenteraad primaat bij de selectie van een nieuwe burgemeester en niet de oude gemeenteraad. Daarom starten in Fryslân vanaf 1 juli voorafgaand aan het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen geen procedures voor Kroonbenoemde burgemeesters en komt in die gemeenten dan een waarnemend burgemeester.

Interesse in het burgemeestersambt?

Als u interesse heeft in het burgemeestersambt of als u hierover vragen heeft, dan kunt u contact opnemen met de Kabinetschef. Die is te bereiken via het Kabinet van de Commissaris van de Koning.

Contactgegevens

Kabinet Commissaris van de Koning in de provincie Fryslân : burgemeesterszaken@fryslan.frl